Charles Dickens, Godniŏ Pieśń[1], przełożōł Grzegorz Kulik, Silesia Progress, Kotórz Mały 2017 (Canon Silesiae. Bibliŏtyka Tumaczyń, 8), 122 s.
Godniŏ pieśń jest przekładem. Nie jest zatem adaptacją, trawestacją, „ześląszczeniem”. To przekład opowieści Charlesa Dickensa — mamy więc szansę spotkania się z Dickensowskim spojrzeniem na Londyn pierwszej połowy XIX wieku. Humor łączy się z grozą, dojmująca nędza częściej budzi pogardę niż współczucie. Książkę czytamy przed Bożym Narodzeniem AD 2017, gdy pośpiech i pogoń za pieniądzem wydają się nie do zatrzymania, potępieńcze swary nie cichną ani na chwilę, mimo delikatnych wyrzutów czynionych nam przez wspomnienia i opowieści starszych pokoleń, zdolnych dostrzec i uszanować ducha Świąt.
Czy stwierdzenie, że to przekład i że nadaje się do czytania, to pochwała? Tak, ponieważ gdyby tłumacz na przykład miał pomysł na zastąpienie XIX-wiecznego Londynu dymiącą Königshütte, a w ślad za tym pozmieniałby imiona bohaterów na Karlik, Hajnel czy Franz, mielibyśmy do czynienia ze zgoła innym dziełem. Mogłoby to też oznaczać pewną słabość śląszczyzny jako docelowego języka przekładu. Słabość, bo dokonanie takiego zabiegu byłoby kapitulacją i stwierdzeniem, że nie można opowiedzieć o Londynie po śląsku, z angielskim dystansem i zaangażowaniem wyrażającymi się inaczej niż w naszej części świata, z poczuciem humoru, które jakaś niewidzialna a przemożna siła chciałaby zamienić w klimat lepiej tu znanych wiców. Inni nazwaliby to potencjałem śląskości splecionej z językiem, dowodem mocy i oddziaływania tej kultury. To krzepiące, lecz z drugiej strony także przytłaczające i krępujące. Mówienie własnym, nowym głosem, dokonywanie niestereotypowych wyborów życiowych i światopoglądowych naraża na anatemy strażników status quo — czyli niekiedy przyzwyczajenia do bycia tolerowaną mniejszością, egzotycznym dodatkiem do polskości usytuowanym na zachód od Krakowa. Grzegorz Kulik idzie własną drogą jako publicysta i tłumacz, co doceniam i podziwiam.
Przekład radosny. Zostawiam ten przymiotnik, napisany nieco bezwiednie, ale widocznie radość zdominowała podświadomie moją lekturę. Tekst mieni się formami nieczęsto słyszanymi i czytanymi w śląskiej tekstosferze. Część z nich to archaizmy, w które tchnięto nową siłę. Pieśń prozą brzmi, dobrze się ją czyta na głos. Realia innego miejsca i czasu, kreacja narratora, różnice dynamiki wypowiedzi poszczególnych postaci, a nawet dające się rozpoznać w języku różnice pozycji społecznej, pochodzenia regionalnego i mentalności, są w jakiś sposób oddawane lub transponowane. Nie znaczy to, że nie będzie pytań, zastrzeżeń, wskazywania usterek, ale moim zdaniem zalety przeważają. Radosny przekład Grzegorza Kulika jest więc krokiem naprzód w historii literatury, otwarciem nowych możliwości, poszerzeniem horyzontów stylistycznych i poznawczych literatury Górnego Śląska. Nie pierwszym, nie jedynym, lecz w szeregu, a może lepiej: serii interesujących przedsięwzięć wydawniczych oficyny Silesia Progress, w tym tłumaczeń Mirosława Syniawy. Przybywa liter i czytelniczych olśnień.
Na temat jakości przekładu będą się spierać koneserzy literatury i przekładoznawcy. Oby to czynili i oby czynili to oni, a nie internetowi trolle, hejterzy i facebookowi besserwisserzy. O tym, czy książka jest dobra, zdecydują czytelnicy, lecz nie mam na myśli tylko wyników sprzedaży. Sukcesem będzie, gdy Christmas Carol po śląsku będzie czytana, bo fascynuje, a nie z przymusu lub chęci zademonstrowania czegoś. I gdy dzieci będą prosić, żeby czytać dalej. Pomarzyć można — przecã mōmy Gody.
dr Artur Czesak, językoznawca
[1] Na tylnej stronie okładki tytuł zapisano Godniŏ pieśń.
Gdyby ta opinia Was przekonała, to książka jest do nabycia w naszym wydawnictwie (https://www.silesiaprogress.com/pl/p/CSSB-8-Charles-DICKENS-Godnio-piesn/1166) oraz dobrych księgarniach i sklepach na Górnym Śląsku.
