Beletrystyka

Heinrich Rohkam (ur. 13 lipca 1889 r. w Seesen w Dolnej Saksonii, zm. w 1949 r. w Bad Harzburg) od 1921 r. do końca II wojny światowej pełnił funkcję dyrektora Zarządu Uzdrowiska w Szklarskiej Porębie (Kurverwaltung Schreiberhau) i jako człowiek odpowiedzialny za organizację tutejszego ruchu turystycznego zawodowo zajmował się turystyką i jej promocją. Był przy tym lokalnym historykiem i zapalonym krajoznawcą.

(ze wstępu Ivo Łaborewicza)

Napisana niespełna sto lat temu książka, sama należąca już do historii, sięga po historie jeszcze wcześniejsze. Choć ich ciągłość została przerwana raptownie po II wojnie światowej, niektóre z budowli tutaj opisanych można jeszcze zobaczyć. Inne zniknęły i tylko w literaturze został ich ślad. Ta książka wprowadza nas w świat istniejących i upadłych baud – schronów, chat, schronisk, a także rodowych sag z nimi związanych. Dzisiaj – obawiam się – takiej książki nikt już nie napisze.

Henryk Waniek – pisarz, malarz, grafik, znawca Śląska

Tę książkę należy przeczytać przed górską wędrówką albo po niej. Jest jeszcze sposób trzeci – zapakować do plecaka i otworzyć na szlaku, najlepiej w miejscach opisywanych przez autora. Historia smakuje wtedy najlepiej, a korzyści z lektury – bezcenne!

Janusz Skowroński – pisarz, dziennikarz, znawca Karkonoszy i Gór Izerskich, od 2018 r. dyrektor Muzeum Miejskiego „Dom Gerharta Hauptmanna” w Jeleniej Górze-Jagniątkowie

SPIS TREŚCI

„Bogowie Osiedla – Heft #3”- to trzecia część opowiadań z Górnym Śląskiem w tle.
Ocalone od zapomnienia historie z osiedlowej ławki, spisane prozą, rozgrywają się w czasach obecnych jak i przenoszą nostalgicznie do lat osiemdziesiątych, dzieciństwa autora, spędzonego w mieście węgla i stali.
Dzielnice cudów, osmolone sadzą familoki, gruboziarnisty asfalt, tak właśnie wygląda tutaj na dole, na twardej, czarnej ziemi, gdzie napady na pociągi przypominają westerny, a złoto zbierane jest na torach do miechów i sprzedawane za parę złotych.
Nad tym wszystkim, na miękkich chmurach unoszą się bogowie, którzy w swym absolucie przez denko butelki zerkają na świat. 

Zbiór 28 wierszowanych bajek Stanisława Neblika napisanych po śląsku.

Książka wydana w pełnym kolorze, bogato ilustrowana przez Szymona Porwoła.

Ksiōnżka „Bojki Fojermana” je to 28 roztomańtych wierszykōw po ślōnsku ze ôbrozkami dlo dziecek. Bojki te majōm namowiać dziecka do czytanio po ślōnsku, ale tyż jejich starzików a ôjcōw, coby czytali a bojali tym myńszym dzieckōm w tym naszym piyknym jynzyku ślōnskim.

Strony: 36 kolorowych stron

Oprawa: miękka

Drugi tom trylogii husyckiej, zwanej też Śląską trylogią Andrzeja Sapkowskiego.

Rok nastał Pański 1427. Pamiętacie co przyniósł?
Wiosną wonczas, ogłosił papież Marcin V bullę Salvatoris omnium, w której konieczność kolejnej krucjaty przeciw Czechom kacerzom proklamował. W miejsce Orsiniego, który leciwy był i haniebnie nieudolny, obwołał papa Marcin kardynałem i legatem Henryka Beauforta. Beaufort aktywnie bardzo sprawy się ujął. Wnet krucjatę postanowiono, która mieczem i ogniem husyckich apostatów pokarać miała.
Gorące, skwarne było lato roku 1427.
A co, pytacie na to Boży bojownicy?
Cóż, kontynuują oni swoją misję. Po rejzach ich oddziałów pozostają jeno zgliszcza i trupy. Reynevan, medyk z wykształcenia i powołania, bierze udział w krwawych bitwach. Jest wielokrotnie brany w niewolę, ale ze wszystkich opresji wychodzi cało. Z zadziwiającą gorliwością nastają na niego wszyscy: i Inkwizycja, i złowrogi Pomurnik, i pospolici raubritterzy, których nikt nie przekona, że Reynevan nie miał nic wspólnego z napadem na wiozącego znaczną sumę pieniędzy poborcę podatków. A także wyjątkowo nań zawzięty Jan von Biberstein, pan na zamku Stolz, obwiniający Reynevana o zniewolenie jego córki. Pan Jan obiecuje, że napcha gwałciciela prochem i wystrzeli w powietrze.
U boku Bożych bojowników Reynevan walczy za prawdziwą wiarę, mści się za doznane krzywdy, i odnajduje wreszcie miłość swego życia.

Buks Molenda to druga część trylogii o utopku noszącym tytułowe imię i nazwisko. Tutaj Buks, który jest w okresie dojrzewania, w tak zwanych szczenięcych latach, opowiada historie o Polsce, o Śląsku, po śmierci Stalina, oraz o sytuacji w Niemczech Zachodnich, gdzie na tak zwanym Śląsku Zastępczym mieszkają wypędzeni Ślązacy bez Śląska.

„Teraz jednak wyobraźcie sobie, co robią tutaj ludzie. Ledwie nastał pokój po wojnie, w czasie której tak sumiennie się wzajemnie zabijali, ujmując nam wiele pracy, dzisiaj znowu nastają na siebie, jeżdżąc jak szaleni swoimi samochodami i zderzając się ze sobą. W pojedynkę, we dwójkę i w masowych karambolach. Preferują to ostatnie, bo Niemcy wszak zawsze lubili masową zagładę.

W garbusie mieści się czworo do pięciorga osób, w zależności od tego, jak są otyłe. Bardzo grubi ludzie w ogóle się w nim nie mieszczą. A tutejsi mieszkańcy odejmują sobie od ust, żeby kupić tego garbusa, rezygnują z masła i jedzą margarynę, która jest tania. Nie chodzą już też do kościoła, ponieważ ofiara na tacę podczas mszy niedzielnej stanowi czyste marnotrawstwo w sytuacji, kiedy pieniądze są pilnie potrzebne na blaszanego garbusa. Potem przychodzi ta wytęskniona chwila, garbus stoi przed domem, cała rodzina wsiada i przeważnie jeszcze tego samego dnia ginie w wypadku. Garbus bowiem zderza się czołowo z innym garbusem jadącym z przeciwnej strony”.

Życie to teatr. Życie to labirynt. Czasem i z jednego, i z drugiego nie ma ucieczki. Najnowszy utwór Szczepana Twardocha o mężczyźnie z przeszłością, ale bez przyszłości.
Robert Mamok to zmagający się z własną tożsamością pięćdziesięcioletni rozwodnik. Mężczyzna uwikłany jest w wizerunkowy skandal, z którego, jak się zdaje, nie ma dobrego wyjścia. Całości dopełnia rodzinna tajemnica i skomplikowane relacje z bliskimi wynikające z surowego śląskiego wychowania.
Mamok wkracza na scenę i rozpoczyna intensywny monolog, słowo za słowem rozlicza się ze swoją przeszłością, z sobą i całym światem. Z siłą dzikiego zwierzęcia rzuca oskarżenia, zadaje pytania, chce odkryć, co się z nim dzieje. I kim jest.
Yno tyś tak dō mie godoł, Roboczku, pamiyntosz? Nic niy pamiyntosz, nic już we tyj gowie niy mosz, nic. No i Roboczek pokazywał świadectwo, idiota. W liceum zaczęło się taki zdolny, a taki leniwy. Ale za świadectwo zawsze były pieniądze od ciebie. Ukradkiem, kiedy nikt nie widział. Yno mie niy godej. A potem przychodziła ma Hilda, i też wciskała mi w dłoń banknoty. Yno pie niy godej, pra?

Zbiór legend o Duchu Gór, władcy Karkonoszy, autorstwa Carla Hauptmanna - brata śląskiego noblisty Gerharta Hauptamanna.

Carl Hauptman był doktorem nauk filozoficznych, literatem, współtwórcą i jednym z głównych animatorów kolonii artystów w Szklarskiej Porębie.

Strony: 118

Oprawa: twarda

Przygotowany przez Instytut Tajnej Historii Ciulandii raport tajnego państwa, czyli czarna groteska Henryka Wańka na górnośląską historię z lat 1918-1953. Czarny humor, postacie znane z historii, poczet górnośląskich Karlusów od I do VI (czyli wszystkich królów Ciulandii).

Fragment książki:

Zaznaczyć jeszcze tu trzeba, że na samym początku, o którym wiemy niestety tak mało, nasze państwo nazywało się Tulandia. Tulandia, czyli kraj, gdzie jesteśmy, to znaczy tu, a nie gdzie indziej. W manifeście ogłoszonym przez pierwszego Naczelnik stoi wyraźnie:

Niech sie tam kajś jest inkszy land, pra, cum bajszpil dojczland, niderland abo helgoland, ale tukej, sam kaj my som, jest ino tuland i niech sie nawet w inkszych jynzykach nazywo szlonsk abo szlyzjen, ale dla nos to zawdy bydzie tulandia.

Z czasem jednak miękka wymowa spółgłosek, właściwa naszym rodakom, dokonała ważnej zmiany – jako że słowo ciul, może zapożyczone z angielskiego „the tool”, wzmocniło sekretność naszego istnienia. Zamieniło je niby w żart, jakby przymrużenie oka. Przeto kto tylko usłyszał o Ciulandii, uśmiał się zdrowo, tudzież zniesmaczony zmieniał temat, bo brał to za grubiańskie gadanie. I o to właśnie nam chodziło!

Audiobook czytany przez Mirosława Neinerta. Wersja do pobrania na komputer/smartfon. Wybierz "odbiór osobisty", aby nie płacić za wysyłkę.

Przygotowany przez Instytut Tajnej Historii Ciulandii raport tajnego państwa, czyli czarna groteska Henryka Wańka na górnośląską historię z lat 1918-1953. Czarny humor, postacie znane z historii, poczet górnośląskich Karlusów od I do VI (czyli wszystkich królów Ciulandii).

Fragment książki:

Zaznaczyć jeszcze tu trzeba, że na samym początku, o którym wiemy niestety tak mało, nasze państwo nazywało się Tulandia. Tulandia, czyli kraj, gdzie jesteśmy, to znaczy tu, a nie gdzie indziej. W manifeście ogłoszonym przez pierwszego Naczelnik stoi wyraźnie:

Niech sie tam kajś jest inkszy land, pra, cum bajszpil dojczland, niderland abo helgoland, ale tukej, sam kaj my som, jest ino tuland i niech sie nawet w inkszych jynzykach nazywo szlonsk abo szlyzjen, ale dla nos to zawdy bydzie tulandia.

Z czasem jednak miękka wymowa spółgłosek, właściwa naszym rodakom, dokonała ważnej zmiany – jako że słowo ciul, może zapożyczone z angielskiego „the tool”, wzmocniło sekretność naszego istnienia. Zamieniło je niby w żart, jakby przymrużenie oka. Przeto kto tylko usłyszał o Ciulandii, uśmiał się zdrowo, tudzież zniesmaczony zmieniał temat, bo brał to za grubiańskie gadanie. I o to właśnie nam chodziło!

Czas trwania: 3h 40min.

Audiobook czytany przez Mirosława Neinerta, nagrany w formacie MP3 na płycie CD i opakowany w digipacku.

Przygotowany przez Instytut Tajnej Historii Ciulandii raport tajnego państwa, czyli czarna groteska Henryka Wańka na górnośląską historię z lat 1918-1953. Czarny humor, postacie znane z historii, poczet górnośląskich Karlusów od I do VI (czyli wszystkich królów Ciulandii).

Realizacja audiobooka: Sergiusz Brożek

Fragment książki:

Zaznaczyć jeszcze tu trzeba, że na samym początku, o którym wiemy niestety tak mało, nasze państwo nazywało się Tulandia. Tulandia, czyli kraj, gdzie jesteśmy, to znaczy tu, a nie gdzie indziej. W manifeście ogłoszonym przez pierwszego Naczelnik stoi wyraźnie:

Niech sie tam kajś jest inkszy land, pra, cum bajszpil dojczland, niderland abo helgoland, ale tukej, sam kaj my som, jest ino tuland i niech sie nawet w inkszych jynzykach nazywo szlonsk abo szlyzjen, ale dla nos to zawdy bydzie tulandia.

Z czasem jednak miękka wymowa spółgłosek, właściwa naszym rodakom, dokonała ważnej zmiany – jako że słowo ciul, może zapożyczone z angielskiego „the tool”, wzmocniło sekretność naszego istnienia. Zamieniło je niby w żart, jakby przymrużenie oka. Przeto kto tylko usłyszał o Ciulandii, uśmiał się zdrowo, tudzież zniesmaczony zmieniał temat, bo brał to za grubiańskie gadanie. I o to właśnie nam chodziło!

Czas trwania: 3h 40min.

Księga Raziela to niekonwencjonalna opowieść o walce dobra ze złem w kontekście przejęcia tajemniczego skarbu, który przez wieki rozpalał ludzką namiętność, a który na finale objawił się na Śląsku. To również opowieść o niezwykłej postaci zwanej Diabłem z Rudy, mającej zasadniczy wpływ na rewolucję industrialną w tej części Europy. Księga Raziela to magiczna podróż tkwiąca korzeniami w prozie Michała Bułhakowa, Jorge L. Borgesa i Umberta Eco.

Intensywna ta proza wykręca nam głowę. Naprawdę trudna. Czyni z nas śląskich alchemików, którzy niczego już w nic nie przetopią, ale jedynie zabawiają się starymi pismami na emeryturze, udając, że odcyfrowują jakieś tam metafizyczne wersety. Ale także tułaczy, którzy dalej nie wiedzą, dalej nie rozumieją. I nie radzę starać się wszystkiego zrozumieć. Zróbcie jedno: zaprzyjaźnijcie się z Razielem. Trzeba się modlić na Śląsku: Aniele Razielu, stróżu nasz…

Zbigniew Kadłubek (ze wstępu)

Trzecie wydanie książki nominowanej w roku 2004 do literackiej Nagrody NIKE: "Finis Silesiae" Henryka Wańka.

Dwoje ludzi spotyka się gdzieś między Niemcami a Polską, w kraju który jeszcze istnieje, ale już niebawem zniknie. Ocaleją jedynie zdjęcia... Opowieść o Śląsku jakiego już nie ma...

Wydanie przeredagowane przez autora, które zapowiada tak:

Z tą książką od początku coś było nie tak. Przede wszystkim z jej tytułem. Finis Silesiae to był tytuł roboczy, który ostatecznie miał brzmieć Görlitz-Gleiwitz 23:55. Wydawca kręcił nosem na te dwie nazwy niemieckie w tytule. Ale Tadeusz Różewicz, akurat bawiący w wydawnictwie, rzucił okiem i spodobało mu się to Finis Silesiae. Gdybym był przy tym, pewnie by tak nie powiedział. Możliwe też, że wydawca to zmyślił, by mieć argument i postawić na swoim. I tak zostało. W drugim wydaniu (2004) dokonano nielicznych poprawek, ale dopiero teraz ta książka jest bliższa temu, jaka powinna być w roku pierwszego wydania (2003). Przede wszystkim zmienił się jej język, na ile to było możliwe. Bo język historii opowiedzianej po niemiecku, ale napisanej po polsku, jest trudny. Ale taki jest Śląsk. Z przyjemnością zlikwidowałem też zbędne dłużyzny. Książka zeszczuplała o jedną dziesiątą i chyba dzięki temu czyta się łatwiej.

Myślã czynsto ô mojich starkach i starzikach – ô tyj rzyce dusz i gynōw – i jak profesōr Bynedykt Kouska starōm sie pamiyntać, że kożdy czowiek je jak głōwnŏ wygranŏ w loteryji, i to ku tymu w takij, w keryj wygrywŏ jedyn los na teragigamegamulticyntylijōny. Myślã czynsto ô tych bauerach i bergmanach, krankynwerterach i torszrajberach, huzarach i muszketerach, młynŏrzach, kamiyniŏrzach i kowŏlach, ô tych zŏwitkach i bynkartach, słepŏkach i fechciŏrzach. Niyrŏz – jak Kenneth White w "Familijnyj alchymiji" – zaziyrōm przi tym do zdrzadła. I tak jak ôn niy przestŏwōm sie dziwić.

- Ze wstympu

MIROSŁAW SYNIAWA urodziōł sie w roku 1958 w Chorzowie. Do terŏzka wydali my dwa tōmy poezyj tumaczōnych ôd niego na ślōnski i jedyn rōman, kery napisoł po polsku. Tyn rŏz prezyntujymy jego włosne wiersze, w kerych rozprawiŏ ô swojich przodkach. Rychtuje, jak nōm pedzioł, dwa nowe rōmany – jedyn po polsku i jedyn po ślōnsku – a ku tym nastympny tōm ślōnskich wierszy, kery mŏ sie mianować (blank niy po ślōnsku) "Mappa mundi".

Po wydaniu szkocko-ślōnskego wyboru wierszy Roberta Burnsa „Spōmnijcie se Tamowã klaczkã” (2016), historyczno-synsacyjnego rōmanu „Nunquam otiosus” (2017) i poetyckego tōmika „Cebulowŏ ksiynga umartych” (2018), wrŏcōmy sie do piyrszyj wydanyj u nŏs ksiōnżki Mirka Syniawy, antologije tumaczyń „Dante i inksi” (2014). Tera dodatkowo we twardej ôprawie!

Ksiōnżka „Dante i inksi, i jeszcze inksi” niy je atoli ajnfachowōm reedycyjōm – w piyrwszym wydaniu mieli my wiersze ôd 25 poetōw tumaczōne z 14 jynzykōw, a do tyj edycyje wkludzōne sōm wiersze ôd 39 poetōw tumaczōne z 20 jynzykōw. Z mian, kerych niy było w wydaniu z 2014 roku, w piyrszyj raji trza spōmnieć Hōmera, Katullusa, Han Shana, Matsuo Bashō i Bolesława Leśmiana. Ôkrōm wierszy ôd tych i inkszych poetōw nowościōm sōm sam tyż poetycke utwory ze staroindyjskij „Rigwedy” i starochińskij „Ksiyngi Pieśni”. 

Po wydaniu szkocko-ślōnskego wyboru wierszy Roberta Burnsa „Spōmnijcie se Tamowã klaczkã” (2016), historyczno-synsacyjnego rōmanu „Nunquam otiosus” (2017) i poetyckego tōmika „Cebulowŏ ksiynga umartych” (2018), wrŏcōmy sie do piyrszyj wydanyj u nŏs ksiōnżki Mirka Syniawy, antologije tumaczyń „Dante i inksi” (2014). Tera dodtkowo we twardej ôprawie!

Ksiōnżka „Dante i inksi, i jeszcze inksi” niy je atoli ajnfachowōm reedycyjōm – w piyrwszym wydaniu mieli my wiersze ôd 25 poetōw tumaczōne z 14 jynzykōw, a do tyj edycyje wkludzōne sōm wiersze ôd 39 poetōw tumaczōne z 20 jynzykōw. Z mian, kerych niy było w wydaniu z 2014 roku, w piyrszyj raji trza spōmnieć Hōmera, Katullusa, Han Shana, Matsuo Bashō i Bolesława Leśmiana. Ôkrōm wierszy ôd tych i inkszych poetōw nowościōm sōm sam tyż poetycke utwory ze staroindyjskij „Rigwedy” i starochińskij „Ksiyngi Pieśni”. 

Po piyrszy rŏz powieść Szczepana Twardocha po ślōnsku!

Drach we przekładzie Grzegorza Kulika

we szumnyj interpretacyi Dariusza Chojnackiego

Saga familijnŏ? Wielkŏ ôpowieść ô Ślōnsku? A możno powieść totalnŏ, co uciykŏ wszyjskim kategoryzacyjōm?

„Tłumaczenie Dracha na śląski etnolekt to próba zmierzenia się ze śląskością i uniwersalnością tej powieści. Paradoksalnie śląska wersja Dracha staje się probierzem jej śląskiego odniesienia dziejowego.

Przekład Grzegorza Kulika budzi podziw! Drach stał się ważną książką dla wielu Górnoślązaków – również dla mnie”. prof. Zbigniew Kadłubek

„Górny Śląsk Twardocha jest prawdziwy bolesną wręcz brutalnością i nieraz wręcz wulgarnością połączoną ze specyficznym etycznym kodeksem, z którego wychowani tutaj ludzie nigdy nie rezygnują, nawet jeżeli znajdują się na granicy upodlenia. Gratuluję autorowi odwagi”. prof. Ryszard Kaczmarek