Historia Śląska

Publikacja pokonferencyjna Instytutu Śląskiego z Opola:

Europa po traktacie
Stefan M. Grochalski – Traktat wersalski – traktat nowatorski – traktat progresywny
Klaus Ziemer – Traktat wersalski i trudne początki Republiki Weimarskiej (1919–1923)
Ryszard Kaczmarek – Europa po traktacie wersalskim. Stanowisko mocarstw w stosunku do powstań śląskich w latach 1919–1921

Wersalskie wizje i zagrożenia nowego ładu w Europie
Eckart Conze – Zdyskredytowany pokój. Odbiór traktatu wersalskiego w Niemczech (1919–1939)
Aleksander Kwiatek – Idea wersalska jako konstrukt myśli politycznej II RP
Zdeněk Jirásek – Czesi i Niemcy w pierwszej Czechosłowacji – między koegzystencją a konfliktem

Nowe państwa i społeczeństwa w nowej erze. Zmiany cywilizacyjne w Polsce, Niemczech i Czechosłowacji po 1919 roku
Maciej Górny – Nowy ład w Europie Środkowo-Wschodniej na drodze od faktów do rytuału
Arkadiusz Stempin – Kultura przemocy w Niemczech po 1918 roku jako spuścizna I wojny światowej

Obywatel wobec odwrotu od demokratyzacji
Piotr Madajczyk – Demokracja a przemoc – wpływ I wojny światowej
Piotr Pałys – Sprawa Łużyc w Paryżu. Przykład politycznego altruizmu czy wyrachowania?

Mniejszość niemiecka na Śląsku Opolskim 1989-2014. Z bagażem przeszłości w realiach współczesności

Autor: Michał Lis

• ISBN: 978-83-7126-322-4
• Wydanie drugie poprawione: 2016
• Liczba stron: 186

Najciekawsze są początki, jakie można wywnioskować między wierszami: wiele prób utworzenia MN już w latach osiemdziesiątych, gdy liderzy dostawali paszporty w jedna stronę i w końcu zezwolenie dla ludzi z odpowiednim stażem partyjnym...

II poprawione wydanie. Wysyłka od 29 kwietnia 2024.

Do tego czasu książkę można zamawiać z 30% rabatem przedsprzedażowym.

Niebieska Walizka, debiutancka powieść Marianne Wheelaghan, opublikowana została pod koniec 2010 roku i natychmiast stała się bestsellerem na brytyjskim rynku wydawniczym. Fabuła opiera się na pamiętnikach jej matki, Antonii, które znalazła przypadkowo po jej śmierci. Opowiada o latach dzieciństwa i młodości matki spędzonych na Śląsku (we Wrocławiu i Wleniu) w okresie rodzenia się, triumfu i ostatecznego upadku ideologii nazistowskiej w Niemczech. Dalsze losy Antonii opisane zostały w powieści The Brown Paper Parcel, Marianne zapowiada kontynuację tej historii, która w finalnej wersji ma być trylogią.

Marianne Wheelaghan pochodzi z Edynburga, jednak opuściła dom rodzinny w wieku siedemnastu lat, by mieszkać w Anglii, Hiszpanii, Niemczech, Papui Nowej Gwinei, Fidżi i Republice Kiribati, zanim w końcu wróciła do Edynburga i osiadła tam na stałe. Pisanie powieści nie zawsze było jej głównym zajęciem, pracowała jako krupierka, pokojowa, kasjerka w pizzerii, była też zatrudniona w firmie sprzedającej suszarki do rąk. Przede wszystkim jednak prowadziła zajęcia teatralne dla młodzieży, jednocześnie ucząc języka angielskiego. Opowiadanie historii pasjonowało ją od zawsze, ale pisaniem na poważnie zajęła się dopiero, gdy postanowiła dokonać radykalnego zwrotu w swojej karierze i ukończyła studia pisarskie na Uniwersytecie w Lancaster. Fascynują ją zwłaszcza związki między tożsamością i miejscem, które analizuje w swoich dziełach. Obecnie prowadzi także warsztaty pisarskie dla początkujących autorów.

Książka ukazała się w ramach CANON SILESIAE - Ślōnske Dzieje (nr 11).

Tłumaczenie z angielskiego: Marcin Melon

Słowo wstępne: dr hab. Wojciech Browarny, profesor UWr

Strony: 246

Bibliografia podmiotowa i przedmiotowa poświęcona Josephowi von Eichendorffowi dotyczy działalności wydawniczej i medialnej w Polsce w latach 1989-2018. W prezentowanych wykazach uwzględniono publikacje książkowe, czasopisma, rozprawy doktorskie, druki ulotne, a także filmy, widowiska teatralne, festiwale i inne przedsięwzięcia o charakterze medialnym. Całość zamyka szkic na temat recepcji twórczości poety i pisarza urodzonego w Łubowicach koło Raciborza w prasie śląskiej po 1989 roku. [...] W niniejszej książce podjęto próbę określenia miejsca Josepha von Eichendorffa w świadomości krytyków, tłumaczy, literaturoznawców, historyków, historyków literatury, kulturoznawców, folklorystów i etnologów, na podstawie wyszukanych w polskiej prasie artykułów, not i omówień. Uważny czytelnik z łatwością odnajdzie wśród odnotowanych pozycji nazwiska niemieckich badaczy oraz tłumaczenia ich tekstów na język polski dostępne w polskich czasopismach lub w wydanych w Polsce tomach zbiorowych. (fragmenty wstępu)

Pod koniec 1740 roku młody awanturniczy król pruski Fryderyk II rzucił rękawicę pogrążonemu w kryzysie Cesarstwu Austriackiemu. Stawką był nie tylko Śląsk, ale przede wszystkim pozycja europejskiego mocarstwa, którą postanowił wraz z nim wydrzeć prastarej monarchii Habsbugów.
Tak rozpoczął się cykl wojen, które historia zapamiętała jako wojny śląskie, a których skutki przedefiniowały układ sił w Europie i pośrednio przyczyniły się do upadku Rzeczypospolitej.
Niesprawdzona, acz popularna lokalna legenda głosi, że król nie uciekał przed pościgiem, ale się przed nim ukrył. Dokładniej: został ukryty w kadzi po zacierze przez przygodną młynarkę, która później, przebranego w mężowskie cywilne łachmany, łodzią odwiozła króla do pobliskiego Mikolina, skąd monarcha dotarł do Lewina.
Historia ta wydaje się zbyt baśniowa, by mogła być prawdziwa. Ale tylko pozornie. Osiemnasty wiek obfitował w podobne wydarzenia. Ledwie siedem lat wcześniej inny król polski, Stanisław Leszczyński, też przemierzał Europę incognito, w chłopskiej sukmanie.

Prezentowana praca ma być próbą odejścia od czarno-białego postrzegania Niemców na Górnym Śląsku w okresie międzywojennym. Mimo kilku prób rekonstrukcji tego, kim byli, jak myśleli i jakimi motywacjami kierowali się Niemcy na Górnym Śląsku w tym okresie, obraz ten ciągle wydaje się niepełny. Przedstawiona biografia Hansa Lukaschka stanowi kolejny krok w kierunku zapełnienia tej luki (...)
Praca podzielona jest na cztery części. Hans Lukaschek był aktywny w różnych, w zasadzie odrębnych okresach i politycznych rzeczywistościach.
W części pierwszej omówiona została jego rola podczas plebiscytu i jego światopogląd z tego okresu. Część druga poświęcona została jego losom w okresie międzywojennym. Był w tym czasie przedstawicielem Niemiec przy Komisji Mieszanej w Katowicach, a potem nadprezydentem pruskiej Prowincji Górny Śląsk. Zmienił dalece światopogląd, stając się zaangażowanym orędownikiem interesów społeczności polskiej na tym obszarze. W części trzeciej omówiona została jego rola w Kręgu z Krzyżowej i poglądy, które podzielał z innymi dysydentami z tego środowiska. Część ostatnia poświęcona jest jego roli w powojennych Niemczech i działalności w funkcji ministra do spraw przesiedleńców. Jest w niej również mowa o sporach, jakie toczył z przedstawicielami postnarodowosocjalistycznych elit w Republice Federalnej.
(fragmenty Wstępu)

Grunt jest książką mającą zarówno cechy powieści historycznej, jak i dokumentalnej. Czytelnik będzie śledzić dzieje chłopskiego rodu Rothów od jego początków niemal do jego zaniku. Choć ważną część Gruntu stanowi opis historii rolnictwa na ziemi hulczyńskiej w XX wieku, nie jest to literatura faktu – pojawiają się w książce także sceny pełne niedopowiedzeń i tajemnic, a nawet elementy horroru.

 Niektóre rozdziały książki inspirowane są świadectwami uczestników opisywanych wydarzeń historycznych, między innymi brutalnej kolektywizacji w latach 50. i 60. XX wieku. Wielu chłopów straciło wówczas życie, dom, dobrze prosperujące gospodarstwa. Zniszczono odwieczną więź z ziemią, a kolejne pokolenia nie były już zainteresowane rolą. Chłopi zapłacili więc ideologii komunistycznej wysoką daninę, zapłaciła ją też ziemia.

Książka sięga również do współczesności, której metaforą jest zabetonowanie dawnych pól i dalsze uszczuplanie i tak już mało urodzajnej ziemi. Czytelnik może więc zadać sobie pytanie, czy powieściowe przekleństwo rzucone na chłopski grunt trwa do dziś, skoro szacunek do ziemi jako żywicielki prawie zupełnie zniknął ze świadomości konsumpcyjnego społeczeństwa.

Anna Malchárková (1950) poetka i pisarka, zajmująca się w swojej twórczości tematyką życia wiejskiego na Śląsku, w szczególności na Ziemi Hulczyńskiej, skąd pochodzi i gdzie żyje. Debiutowała jako poetka ze zbiorem pisanym w hulczyńskim dialekcie śląskiego (Vidime to po našemu, 2004). Największe uznanie zdobyło jej opowiadanie Grunt (2011). Wśród ważniejszych dzieł należy wymienić także Modrá barva duhy (2009), Vyhnalovec (2014) i Záhada kamenného svědka (2016).

Książka ukazała się w ramach CANON SILESIAE - Ślōnske Dzieje (nr 12).

Próba przedstawienia polskiemu czytelnikowi postaci Josepha von Eichendorffa jest wyzwaniem z kilku względów. Twórczością poety zajmują się przede wszystkim germaniści, opierając się naturalnie na oryginalnych tekstach – trudno dostępnych dla „zwykłego” czytelnika. Liczne, i świetne zresztą prace polskich germanistów koncentrują się na określonych problemach: recepcji dzieła, badania procesu twórczego, analizie wybranych utworów etc. – są i muszą być pisane po niemiecku. Docierają głównie do kolegów po fachu, umykając uwadze czytelników nieznających języka niemieckiego. Możliwość poznania Eichendorffa jest zatem bardzo ograniczona.

Brakuje także obszerniejszej, popularnej biografii opartej na nowszych opracowaniach historycznoliterackich. Szkoda, bo ponadczasowa wielkość tego niemieckiego romantyka uznawana jest nie tylko w krajach europejskich, ale także w USA, Japonii czy Chinach. Oczywiście główną przeszkodę w poznaniu poety stanowi znikoma ilość tekstów przełożonych na język polski. Dotychczas tłumaczone utwory („Z życia nicponia”, „Marmurowy posąg”, „Niegdyś przeżyłem” oraz ok. trzystu wierszy) są zaledwie cząstką tego, co autor „Nicponia” napisał. 

Celem mojej książki jest pokazanie Josepha von Eichendorffa na tle epoki, w której żył, jego konstelacji rodzinnych i zawodowych, relacji ze słynnymi ludźmi pierwszej połowy XIX wieku. Jest to również próba naszkicowania osobowości człowieka zamkniętego w sobie, unikającego wywnętrzania się czy zwracania na siebie uwagi.

Książka ukazała się w ramach CANON SILESIAE - Ślōnske Dzieje (nr 10).

II wydanie - mocno poszerzone: 282 strony zamiast 208! Dwujęzyczny spis tabel, zdjęć, ważniejszych pojęć.

Prof. Wilhelm Gorecki przybliża nam historię rozwoju przemysłu na Górnym Śląsku w XVIII i XIX wieku.

Autor opisuje okres od przejęcia Śląska przez Prusy po I wojnie śląskiej (1742 r.) do początków II rewolucji przemysłowej – wynalezienie metod masowej produkcji stali besemerowskiej (1856 r.) i martenowskiej (1861 r.) oraz ich skutki dla rozwoju przemysłu światowego.

Wykazuje, iż Górny Śląsk, powszechnie kojarzony z węglem i stalą, rozwijał się inaczej. To uruchomienie produkcji cynku dało początek rozwojowi przemysłu. Cynk stał się pierwszym towarem eksportowym Górnego Śląska.

Książka ukazała się w ramach serii CANON SILESIAE - Ślōnske dzieje (nr 5A).

Polsko-niemieckie wydawnictwo z reprodukcją kolekcji pocztówek dra Spałka, z syntetycznym obrazem dziejów annogórskiego sanktuarium, skreślonego przez ks. prof. E.Mateję, oraz interesującym rozważaniem krajobrazowo-przyrodniczym jest bardzo oryginalną i godną polecenia książką, która może być pięknym podarunkiem dla każdego.

Twarda oprawa

Od pojawienia się pierwszej śląskiej drukarni, do wprowadzenia maszyn drukarskich – w takim przedziale czasowym - w książce Jerzego Ciurloka opowiedziane zostały dzieje poszczególnych drukarzy pracujących na Śląsku, ale także tych, którzy z Śląska wywędrowali, by gdzie indziej uprawiać czarną sztukę – jak nazywano drukarstwo. Opowiedziane są ich dokonania i warunki w jakich pracować im przyszło. A bywały one niezwykle trudne, czasem z sensacyjnymi wątkami. Autor wspomina też o najważniejszych dziełach, które wychodziły spod pras śląskich typografów, o związkach i wzajemnym oddziaływaniu krain ościennych, przypomina kilka niezwykłych postaci bibliofilów. Byli to chłopi i drobni rzemieślnicy, którzy zgromadzili po kilka tysięcy cennych wydawnictw.

Kiedy skończyłam pisać „Wojna jest kobietą” czułam jakiś dziwny niedosyt, jakbym przerwała swoją pracę w połowie. Nie wyobrażałam sobie nie spotkać się już z ani jedną przedwojenną, pełną ciepła kobietą. Gdzieś z tyłu głowy towarzyszyła mi nieustannie myśl, że im więcej ich odwiedzę, tym więcej wojennych historii ocalę od zapomnienia. Dlatego znowu ruszyłam w Polskę. Dlatego odwiedziłam kolejnych czterdzieści pięć kobiet. Dlatego powstała ta książka.

Spróbuj wejść do ich świata, by poczuć choć namiastkę tego, co przeżyły; by sobie wyobrazić tamtą wojenną rzeczywistość.
Z wdzięczności. Ja spróbowałam.

Będzie mi ich brakowało – tych spotkań, tych rozmów, a przede wszystkim moich bohaterek.

Monika Fibic

Dla szerszego ogółu społeczeństwa Śląsk był zawsze krajem nieznanym, choć instynktownie bliskim. Z chwilą kiedy znalazł się w granicach Polski i stanowi dzisiaj nierozerwalną z nią całość, gruntowne poznanie pełnej jego wartości i historii powinno stać się obowiązkiem każdego obywatela Polski. Zachęcam do tego z całego serca. Nie patrzmy jednak na Śląsk jako na wielkie źródło bogactw naturalnych i materialnych, nie szukajmy wyłącznie niezmierzonych skarbów, jakie kryje śląska ziemia, ale starajmy się zgłębić ducha ludu śląskiego. Popatrzmy na Śląsk przez pryzmat ludzi, dajmy im się poznać.

Spotkania Moniki Fibic z wiekowymi już, rdzennymi mieszkańcami Górnego Śląska, ich osobiste przeżycia i relacje dały Autorce nowy pogląd na to wszystko, co wydarzyło się tutaj w latach 1920 – 1950. Być może moja książka przyczyni się do lepszego zrozumienia losów Górnego Śląska oraz jego mieszkańców każdego, kto po nią sięgnie.

Książka poświęcona jest postaci Ezechela Ziviera, który był archiwistą książąt pszczyńskich, badaczem historii Polski i Śląska, wieloletnim działaczem żydowskim i założycielem pierwszego archiwum gmin żydowskich w Niemczech (Gesamtarchiv der deutschen Juden), publicystą, który włączył się w debatę na temat Żydów wschodnich, inicjatorem i redaktorem „Oberschlesien” – czasopisma poświęconego dziejom Górnego Śląska, jak również założycielem niemieckiego czasopisma na temat polskiego prawa obowiązującego na terenie międzywojennego, autonomicznego Województwa Śląskiego.

Książka przedstawia biografię E. Ziviera w postaci samodzielnego opracowania monograficznego, w którym ukazano efekty jego działalności zarówno na tle profesjonalizacji zawodu historyka i archiwistyka na przełomie XIX i XX wieku, jak również przemian, jakim uległa społeczność Żydów niemieckich pod koniec XIX wieku. Publikacja została przygotowana na postawie materiałów archiwalnych przechowywanych w Polsce, Niemczech, Szwajcarii oraz Rosji.

Autorką publikacji jest dr Barbara Kalinowska-Wójcik, która jest pracownikiem Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach oraz Archiwum Państwowego w Katowicach. Od lat zajmuje się tematyką archiwistyki, historii miast oraz Żydów na Górnym Śląsku.

Trzeci tom s serii Górny Śląsk w Polsce Ludowej pod. redakcją Adama Durczoka i Bernarda Linka poświęcony jest tematom wysiedleń i emigracji.

(Spis treści po wejściu na artykuł).

Strony: 352

Oprawa: miękka

Na tom składają się artykuły ośmiu autorów z różnych dyscyplin naukowych (historii, literaturoznawstwa, nauk o kulturze i religii, nauk teologicznych, sztuk muzycznych). Wszystkie ukazują obraz powstań śląskich i plebiscytu górnośląskiego w literaturze, muzyce, kinomatografii oraz prasie.

Strony: 206

Oprawa: miękka

Dwujęzyczna książka (polski i niemiecki) Manfreda Kutyma: Światło rozumu i wiedzy. Nobliści Śląscy 1901-1999 / Das Licht des Wissens und des Verstandes. Schlesische Nobelpreisträger.

Ze wstępu prof. Joanny Rostropowicz:

O sławnych Ślązakach nigdy za wiele, dlatego publikujemy kolejną pozycję o laureatach Nagrody Nobla, których ojczyzną była nasza śląska ziemia. Jest ich do tej pory trzynastu. Ta wysoka liczba jest chlubą naszego regionu. Nigdzie w świecie z tak niewielkiego skrawka ziemi nie pochodzi więcej noblistów.

Strony: 265