Historia Śląska

Broszura informacyjna o ks. Georgu Hertlu, zabitym w styczniu 1945 roku w Opolu przez żołnierza Armii Czerwonej.

Redakcja: ks. Wolfgang Globisch

Książka stanowi kontynuację pierwszej monografii Urszuli Biel, dotyczącej kinematografii województwa śląskiego w latach 1918-1939. Obszarem obecnych badań stała się prowincja górnośląska, czyli część regionu, jaka przypadła Niemcom po I wojnie światowej. Pracę oparto na szerokich kwerendach archiwalnych.

Na tle kontekstów historycznych (Niemiec, Górnego Śląska, kinematografii weimarskiej, hitlerowskiej, a także europejskiej i światowej) przyglądamy się lokalnej dynamice rozwoju omawianej dziedziny. W jej głównym polu widzenia są tutejsze kina, ich właściciele oraz menadżerowie. Równie ważne okazały się zachowania publiczności, będącej ważnym ogniwem zachodzących zmian.

W dotychczasowych badaniach nad historią Górnego Śląska dominowała kategoria relacji polsko-niemieckich. Nie zapominając o nich, autorka daje prymat fenomenowi kultury popularnej. W omawianym okresie jej najważniejszą gałęzią stał się film, który przeobraził lokalne społeczności, zdemokratyzował ich sposób uczestnictwa w kulturze oraz urównouprawnił formy spędzania wolnego czasu.

Zioła i ich lecznicze wykorzystanie to temat coraz głośniej dyskutowany. A zielarskie, czyli laboranckie tradycje Karkonoszy i Gór Izerskich, mimo że niegdyś tak rozsławiające nasze góry, wciąż pozostają nieco w ukryciu.
Naprzeciw zainteresowaniu nimi wychodzi publikacja Laboranci u Ducha Gór. Stanowi ona poniekąd kontynuację odkrywania tradycji kulturowych regionu, którymi Autor zajął się w wydanej kilka lat temu książce Walonowie u Ducha Gór.
Przemysław Wiater odsłania przed Czytelnikiem tajemnice pochodzenia, właściwości oraz użytkowania ziół występujących w naszych górach. Prezentuje je przy tym w szerokim kontekście kulturowym i historycznym, skupiając się także na ludowych przekonaniach dawnych mieszkańców Gór Olbrzymich, czy podając dawne przepisy na ziołowe medykamenty.
Informacje zawarte w książce czasem wzbudzają zdziwienie, czasem podziw, czasem uśmiech, gdy dowiadujemy się o wierzeniach na temat magiczności niektórych lekarstw czy ich poszczególnych składników. Pamiętajmy jednak, że wszystko dzieje się w Krainie Ducha Gór, w której cuda są przecież możliwe
Książka ma charakter popularnonaukowy, napisana jest jednak z pasją, językiem lekkim i zrozumiałym także dla Czytelnika nieczującego się specjalistą w temacie. Zawiera również kolorowe ilustracje, ukazujące poszczególne rośliny lecznicze, miejsca ich występowania czy przedmioty używane do wyrobu ziołowych lekarstw. Po jej lekturze, spacer po karkonoskiej łące już nigdy nie będzie taki sam.

Publikacja przedstawia wspomnienia 25 osób, które dzięki zaangażowaniu się młodych ludzi i osób starszych –Świadków Czasu, wzbogaciły utrwaloną na piśmie historię Górnego Śląska. Okres, o którym traktuje niniejsza książka wciąż wydaje się wielu osobom wcale nie tak odległym czasem, dla innych, młodszych czytelników, to już zamierzchła historia. Ta wyjątkowa publikacja ukazuje czas niezwykle znaczących wydarzeń: mrocznego czasu stanu wojennego i schyłku komunizmu w Polsce, okres dążenia do wolności, głębokich przemian ustrojowych i gospodarczych i wejścia na drogę integracji ze światem zachodnim. Wraz z wolnością  budziło się w tym okresie życie społeczne, skutkując powstawaniem coraz to nowych organizacji pozarządowych i ruchów obywatelskich; to również czas legalizacji działania mniejszości niemieckiej, powstania wielu organizacji zrzeszających Niemców w Polsce i rosnącej akceptacji dla tej mniejszości w społeczeństwie.

Publikacja polsko-niemiecka.

Album Bernarda Kopca, w którym autor zebrał wszystkie odkryte i poznane do roku 2020 kościoły Ludwiga Schneidera, architekta z Namysłowa, który działał głównie na Śląsku i pozostawił po sobie ok. 60 kościołów. Do tego dodać należy niezliczone klasztory, domy opieki, szpitale, kaplice, plebanie, kamienice mieszczańskie i inne budowle.

Album na 166 stronach opisuje najważniejsze budowle, zarys historyczne miejscowości, w których powstały oraz na kredowym papierze dokumentuje dokonania na kolorowych zdjęciach.

Oprawa: twarda

Strony: 166

Ludzie tej ziemi. Studium bibliograficzne - HENRYK OLSZAR

Ks. dr hab. Henryk Olszar, wykładający na Uniwersytecie Śląskim autor publikacji, z wielką starannością, korzystając z wielu źródeł opisał sylwetki kapłanów żyjących w XIX, XX i na początku XXI wieku, spoczywających na cmentarzach gmin Godów i Gorzyce. W książce nakreślił sylwetki ludzi z krwi i kości, nie przemilczając kontrowersyjnych i mniej chlubnych stron życia kapłanów. Okazuje się jednak, że przypadku niemal każdego opisanego kapłana było to życie wielu sukcesów. Często nie tylko duszpasterskich, ale również naukowych. Przede wszystkim jednak kapłani ci nastawieni byli na drugiego człowieka. Publikacja, zawierająca także wiele cennych archiwalnych fotografii,  stanowi znakomite źródło do poznania dziejów śląskiego Kościoła.

Zebrane w jednym tomie wydanie dwóch części historii Michelsbaude – chaty, która wrosła w historię Gór Izerskich, potem została niemal kompletnie zapomniana, by zostać „wskrzeszoną” w wyniku odkryć poczynionych przez autora w Wysokim Grzbiecie, a następnie w źródłach literackich i archiwach w latach 2018-2020.

Rozebrana w 1905 roku bauda, położona na skrzyżowaniu szlaków, przez ponad sto lat witała wędrowców podróżujących Starą Drogą Celną łączącą pruską Szklarską Porębę z habsburskim Harrachovem: od tragarzy szkła z pobliskich hut leśnych, przez pierwszych turystów (arystokratów, duchownych, urzędników, naukowców, artystów), po leśników, drwali, kłusowników i szmuglerów.

Samotna i uboga, okazała się dość inspirująca, by jej ślady przeniknęły do dzieł wybitnych postaci literackich związanych ze Śląskiem (m.in. Gerharta Hauptmanna i Willa-Ericha Peuckerta). Przywrócenie pamięci o niej oznacza więc również poszerzenie sieci znaczeń kulturowych w wymiarze ogólniejszym, a mikrohistoria – opowieść o dziejach pojedynczego budynku – staje się tu przyczynkiem do stworzenia wszechstronnego portretu dawnego życia codziennego na terenie Gór Izerskich.

Tom zawiera niepublikowane dotąd fotografie materialnych pamiątek po Michelsbaude, obecnie przechowywanych w depozycie Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Stacji Turystycznej Orle, a także reprodukcje unikatowych grafik Ericha Fuchsa (1890-1983) z lat 20. XX wieku z kolekcji Muzeum Karkonoskiego w Jeleniej Górze.

Książka Marka Mazurkiewicza to zbiór artykułów poświęconych różnym wymiarom działalności mniejszości niemieckiej na Śląsku Opolskim. Choć opracowanie koncentruje uwagę czytelnika na okresie po 1989 r., autor poszerza kontekst rozważań także o lata sprzed demokratycznego przełomu. Wtedy, choć władze PRL negowały istnienie społeczności narodowości niemieckiej, to jednak w stosunkach bilateralnych z Niemiecką Republiką Federalną używały jej jako karty przetargowej dla osiągnięcia doraźnych korzyści – przy czym żadna ze stron, łącznie z zachodnioniemieckimi organizacjami ziomkowskimi, nie wiedziała dokładnie, ilu Niemców wtedy w Polsce zamieszkiwało.
Zasadniczą część rozważań książki zajmuje okres po 1989 roku. Materiał przybliża proces instytucjonalizacji organizacji mniejszości niemieckiej, uwypukla jej aktywność na polu społeczno-politycznym, dotyka także sfery symbolicznej i problematycznej kwestii poszukiwania własnego nurtu kultury pamięci i kształtowania na jej bazie współczesnego wymiaru tożsamości narodowej Niemców w Polsce.

Autor skupia się również na stosunku państwa polskiego wobec mniejszości narodowych i etnicznych, biorąc za studium przypadku właśnie mniejszość niemiecką, skoncentrowaną na Śląsku Opolskim.
Opracowanie zawiera też przegląd nurtów badawczych na temat mniejszości niemieckiej, które w ostatnich latach były podejmowane przez historyków, demografów, socjologów i politologów, proponuje też nowe zagadnienia, które wymagałyby dalszej eksploracji naukowej.

Prezentowana publikacja opisuje mało znany okres funkcjonowania zespołu poligonowego w Łambinowicach (Lamsdorf) w okresie zmagań o Górny Śląsk po zakończeniu I wojny światowej. Obszar ten, pierwotnie przeznaczony na bazę treningową śląskich pułków armii pruskiej, a potem cesarskiej, stał się także dogodnym miejscem do przetrzymywania jeńców wojennych z wojen XIX i XX wieku. W opisywanym okresie także pełnił taką rolę – bazy wojskowej i obozu jenieckiego, a także miejsca, gdzie tymczasowo przebywali cywile, którzy po podziale Górnego Śląska musieli zdecydować, po której stronie nowej granicy chcą mieszkać.

Publikację uzupełniają ilustracje, obfita bibliografia, a także indeks nazwisk.

Publikacja została wydana przez Centralne Muzeum Jeńców Wojennych z siedzibą w Opolu/Łambinowicach przy współpracy z Instytutem Śląskim.

Niebieska Walizka, debiutancka powieść Marianne Wheelaghan, opublikowana została pod koniec 2010 roku i natychmiast stała się bestsellerem na brytyjskim rynku wydawniczym. Fabuła opiera się na pamiętnikach jej matki, Antonii, które znalazła przypadkowo po jej śmierci. Opowiada o latach dzieciństwa i młodości matki spędzonych na Śląsku (we Wrocławiu i Wleniu) w okresie rodzenia się, triumfu i ostatecznego upadku ideologii nazistowskiej w Niemczech. Dalsze losy Antonii opisane zostały w powieści The Brown Paper Parcel, Marianne zapowiada kontynuację tej historii, która w finalnej wersji ma być trylogią.

Marianne Wheelaghan pochodzi z Edynburga, jednak opuściła dom rodzinny w wieku siedemnastu lat, by mieszkać w Anglii, Hiszpanii, Niemczech, Papui Nowej Gwinei, Fidżi i Republice Kiribati, zanim w końcu wróciła do Edynburga i osiadła tam na stałe. Pisanie powieści nie zawsze było jej głównym zajęciem, pracowała jako krupierka, pokojowa, kasjerka w pizzerii, była też zatrudniona w firmie sprzedającej suszarki do rąk. Przede wszystkim jednak prowadziła zajęcia teatralne dla młodzieży, jednocześnie ucząc języka angielskiego. Opowiadanie historii pasjonowało ją od zawsze, ale pisaniem na poważnie zajęła się dopiero, gdy postanowiła dokonać radykalnego zwrotu w swojej karierze i ukończyła studia pisarskie na Uniwersytecie w Lancaster. Fascynują ją zwłaszcza związki między tożsamością i miejscem, które analizuje w swoich dziełach. Obecnie prowadzi także warsztaty pisarskie dla początkujących autorów.

Książka ukazała się w ramach CANON SILESIAE - Ślōnske Dzieje (nr 11).

Tłumaczenie z angielskiego: Marcin Melon

Słowo wstępne: dr hab. Wojciech Browarny, profesor UWr

Strony: 246

Dwujęzyczne polsko-niemieckie opracowanie poświęcone jest postaciom laureatów Nagrody Nobla urodzonym na historycznym Śląsku i składa się z jedenastu biogramów. Próżno szukać drugiego regionu w Europie, który wydałby na świat porównywalną liczbę laureatów najbardziej prestiżowej nagrody współczesnej epoki. Profesor Ryszard Kaczmarek gorąco poleca to uzupełnione o liczne zdjęcia wydanie: „Książka obroniła się sama przed kilku laty i jej nowa edycja powinna pojawić się na rynku wydawniczym już od dawna. Warto jednak wspomnieć walor tego opracowania, który nie jest wcale tak częsty w pracach historycznych, nawet tych biograficznych – mianowicie troskę Autora, by prezentowane przez niego fakty przekazać czytelnikom w formie, która zainteresuje ich opowiadaną historią. Dbałość o narracyjność opisywanych życiowych historii, tak ważna jeszcze do niedawna przy ocenie opracowań historycznych, gdzieś się coraz częściej gubi na rzecz używania historycznego metajęzyka. Tym razem, na szczęście, mamy do czynienia z historiami opowiedzianymi tak, że mamy wrażenie zetknięcia się nie z pomnikami, ale z żywymi ludźmi”.

Powieść Sabiny Waszut wokół powojennego obozu na Zgodzie w Świętochłowicach.

Styczeń 1945. Rodzina Karola Plocha z trwogą, ale i z nadzieją oczekuje wkroczenia do Katowic wojsk Armii Czerwonej. Nikt nie wie, jak wyzwoliciele potraktują wielokulturowe miasto, w którym splata się historia dwóch narodów. Tutaj polsko-niemieckie małżeństwa - takie jak Karola i Margot - są powszechne. Miesiąc później, gdy wydaje się, że trudny wojenny czas już za nimi, do domu Plochów pukają mężczyźni z biało-czerwonymi opaskami na ramionach. Karol bez żadnego wyroku trafi a do Świętochłowic, gdzie na terenie dawnego niemieckiego obozu koncentracyjnego zgotowano ludziom piekło. Panem życia i śmierci jest tu znany z okrucieństwa komendant Salomon Morel.

"Ogrody na popiołach" to powieść o ludziach, których skazano na niewyobrażalne cierpienia z powodu narodowości, wyznania, języka, a najczęściej bez żadnego powodu. To opowieść o tuszowanej latami tragedii, która dotknęła Ślązaków, wzbudzając poczucie ogromnej niesprawiedliwości.

Wiktor Szołtysek On Both Sides of the front - Journal of a Silesian Soldier 1943 - 1947

Written during World War II by Wiktor Szołtysek, a resident of Mikołów, Poland, this original diary presents the extraordinary journey of a soldier escaping the Wehrmacht and joining the Polish II Corps in Italy.  Edited by his son, Jan Szoltysek, the book includes a preface written by Professor Emeritus Alfred Sulik and an epilogue written by Henryk Szoltysek, PhD.  Over 400 pages long including 150 footnotes, 3 maps, added chapters providing historical context of the time, as well as 250 photographs - most of them taken by Wiktor during his wartime journey.

Wersja angielska książki "Po obu stronach frontu".