Historia Śląska

Zebrane w jednym tomie wydanie dwóch części historii Michelsbaude – chaty, która wrosła w historię Gór Izerskich, potem została niemal kompletnie zapomniana, by zostać „wskrzeszoną” w wyniku odkryć poczynionych przez autora w Wysokim Grzbiecie, a następnie w źródłach literackich i archiwach w latach 2018-2020.

Rozebrana w 1905 roku bauda, położona na skrzyżowaniu szlaków, przez ponad sto lat witała wędrowców podróżujących Starą Drogą Celną łączącą pruską Szklarską Porębę z habsburskim Harrachovem: od tragarzy szkła z pobliskich hut leśnych, przez pierwszych turystów (arystokratów, duchownych, urzędników, naukowców, artystów), po leśników, drwali, kłusowników i szmuglerów.

Samotna i uboga, okazała się dość inspirująca, by jej ślady przeniknęły do dzieł wybitnych postaci literackich związanych ze Śląskiem (m.in. Gerharta Hauptmanna i Willa-Ericha Peuckerta). Przywrócenie pamięci o niej oznacza więc również poszerzenie sieci znaczeń kulturowych w wymiarze ogólniejszym, a mikrohistoria – opowieść o dziejach pojedynczego budynku – staje się tu przyczynkiem do stworzenia wszechstronnego portretu dawnego życia codziennego na terenie Gór Izerskich.

Tom zawiera niepublikowane dotąd fotografie materialnych pamiątek po Michelsbaude, obecnie przechowywanych w depozycie Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Stacji Turystycznej Orle, a także reprodukcje unikatowych grafik Ericha Fuchsa (1890-1983) z lat 20. XX wieku z kolekcji Muzeum Karkonoskiego w Jeleniej Górze.

Książka dotyczy kina na Dolnym Śląsku poza Wrocławiem, który był już tematem innych opracowań. Jej pierwsza część obejmuje: Kina, Programy kin i Filmy. Przedstawiono w niej najpierw zarys rozwoju kin na Dolnym Śląsku i dwa studia przypadków: na temat kin w Jeleniej Górze i wałbrzyskiego Capitolu. Następnie zaprezentowano wydarzenia związane z dwoma przełomami: metrażowym (1910/1911) i dźwiękowym (1929/1930), a także studia przypadków dotyczące repertuarów kin w dolnośląskich miasteczkach w latach 1926, 1930 i w sezonie 1938/1939. Poruszono ponadto problematykę filmów o tematyce dolnośląskiej oraz wykorzystania filmu w oświacie. W drugiej części książki usystematyzowano geografię kin w podziale na powiaty. Do publikacji załączono dwa filmy na DVD: Wrocław i okolice oraz Hrabstwo Kłodzkie (oba z 1927 roku).

Prezentowana publikacja opisuje mało znany okres funkcjonowania zespołu poligonowego w Łambinowicach (Lamsdorf) w okresie zmagań o Górny Śląsk po zakończeniu I wojny światowej. Obszar ten, pierwotnie przeznaczony na bazę treningową śląskich pułków armii pruskiej, a potem cesarskiej, stał się także dogodnym miejscem do przetrzymywania jeńców wojennych z wojen XIX i XX wieku. W opisywanym okresie także pełnił taką rolę – bazy wojskowej i obozu jenieckiego, a także miejsca, gdzie tymczasowo przebywali cywile, którzy po podziale Górnego Śląska musieli zdecydować, po której stronie nowej granicy chcą mieszkać.

Publikację uzupełniają ilustracje, obfita bibliografia, a także indeks nazwisk.

Publikacja została wydana przez Centralne Muzeum Jeńców Wojennych z siedzibą w Opolu/Łambinowicach przy współpracy z Instytutem Śląskim.

Niebieska Walizka, debiutancka powieść Marianne Wheelaghan, opublikowana została pod koniec 2010 roku i natychmiast stała się bestsellerem na brytyjskim rynku wydawniczym. Fabuła opiera się na pamiętnikach jej matki, Antonii, które znalazła przypadkowo po jej śmierci. Opowiada o latach dzieciństwa i młodości matki spędzonych na Śląsku (we Wrocławiu i Wleniu) w okresie rodzenia się, triumfu i ostatecznego upadku ideologii nazistowskiej w Niemczech. Dalsze losy Antonii opisane zostały w powieści The Brown Paper Parcel, Marianne zapowiada kontynuację tej historii, która w finalnej wersji ma być trylogią.

Marianne Wheelaghan pochodzi z Edynburga, jednak opuściła dom rodzinny w wieku siedemnastu lat, by mieszkać w Anglii, Hiszpanii, Niemczech, Papui Nowej Gwinei, Fidżi i Republice Kiribati, zanim w końcu wróciła do Edynburga i osiadła tam na stałe. Pisanie powieści nie zawsze było jej głównym zajęciem, pracowała jako krupierka, pokojowa, kasjerka w pizzerii, była też zatrudniona w firmie sprzedającej suszarki do rąk. Przede wszystkim jednak prowadziła zajęcia teatralne dla młodzieży, jednocześnie ucząc języka angielskiego. Opowiadanie historii pasjonowało ją od zawsze, ale pisaniem na poważnie zajęła się dopiero, gdy postanowiła dokonać radykalnego zwrotu w swojej karierze i ukończyła studia pisarskie na Uniwersytecie w Lancaster. Fascynują ją zwłaszcza związki między tożsamością i miejscem, które analizuje w swoich dziełach. Obecnie prowadzi także warsztaty pisarskie dla początkujących autorów.

Książka ukazała się w ramach CANON SILESIAE - Ślōnske Dzieje (nr 11).

Tłumaczenie z angielskiego: Marcin Melon

Słowo wstępne: dr hab. Wojciech Browarny, profesor UWr

Strony: 246

Dwujęzyczne polsko-niemieckie opracowanie poświęcone jest postaciom laureatów Nagrody Nobla urodzonym na historycznym Śląsku i składa się z jedenastu biogramów. Próżno szukać drugiego regionu w Europie, który wydałby na świat porównywalną liczbę laureatów najbardziej prestiżowej nagrody współczesnej epoki. Profesor Ryszard Kaczmarek gorąco poleca to uzupełnione o liczne zdjęcia wydanie: „Książka obroniła się sama przed kilku laty i jej nowa edycja powinna pojawić się na rynku wydawniczym już od dawna. Warto jednak wspomnieć walor tego opracowania, który nie jest wcale tak częsty w pracach historycznych, nawet tych biograficznych – mianowicie troskę Autora, by prezentowane przez niego fakty przekazać czytelnikom w formie, która zainteresuje ich opowiadaną historią. Dbałość o narracyjność opisywanych życiowych historii, tak ważna jeszcze do niedawna przy ocenie opracowań historycznych, gdzieś się coraz częściej gubi na rzecz używania historycznego metajęzyka. Tym razem, na szczęście, mamy do czynienia z historiami opowiedzianymi tak, że mamy wrażenie zetknięcia się nie z pomnikami, ale z żywymi ludźmi”.

Wiktor Szołtysek On Both Sides of the front - Journal of a Silesian Soldier 1943 - 1947

Written during World War II by Wiktor Szołtysek, a resident of Mikołów, Poland, this original diary presents the extraordinary journey of a soldier escaping the Wehrmacht and joining the Polish II Corps in Italy.  Edited by his son, Jan Szoltysek, the book includes a preface written by Professor Emeritus Alfred Sulik and an epilogue written by Henryk Szoltysek, PhD.  Over 400 pages long including 150 footnotes, 3 maps, added chapters providing historical context of the time, as well as 250 photographs - most of them taken by Wiktor during his wartime journey.

Wersja angielska książki "Po obu stronach frontu".

Opowieści chwałowickie. Dzieje Górnego Śląska (1918-1947) w losach mieszkańców Chwałowic - JAN KRAJCZOK

 „Opowieści chwałowickie” są powieścią obejmującą dzieje tej części Górnego Śląska poprzez pryzmat losów mieszkańców Chwałowic w latach 1918–1947.

Autor, opierając się na prawdziwych wydarzeniach, przedstawia indywidualne historie rzeczywistych postaci uwikłanych w trzy powstania śląskie, okres międzywojenny z jego twórczymi zmaganiami i kryzysem ekonomicznym oraz czas drugiej wojny światowej i dramatyczny okres powojenny.

Lokalna historia rybnickich Chwałowic jest powiązana z historią Górnego Śląska i historią Polski oraz Europy, więc na kartach książki pojawiają się również znane postacie historyczne, takie jak Wojciech Korfanty, Karl Max von Lichnowsky, Wilhelm II Hohenzollern, Józef Piłsudski, Józef Stalin, Winston Churchill i inni. Postacią spajającą wszystkie wątki jest tajemniczy Oślizlok – młynarz, którego wieku nie sposób określić, a bez którego mąki nie sposób się obejść. Tak jak Ken Follett w swojej „Trylogii stulecia” włączył historie zwykłych ludzi w dzieje Europy i świata, tak również Jan Krajczok – autor powieści – włączył autentyczne historie mieszkańców Chwałowic i okolic w tragiczne dzieje Górnego Śląska.

Alojzy Lysko, znany śląski pisarz i publicysta, napisał o książce:  (…) czyta się ją, jakby oglądało się interesujący film zmontowany z kilkudziesięciu frapujących sekwencji. Każda przenosi do innego czasu i miejsca, ukazując dramaty całej galerii bohaterów. (…) Sekwencje w jedną całość łączy mitologiczna postać młynarza Ośliźloka, któremu burze dziejowe odebrały wszystko łącznie z młynem i stawem młyńskim. Jedynie on przetrwał dziejowe burze. W rozmowie z Autorem w epilogu kieruje do nas wielce wymowne przesłanie: Wszystko trzeba pamiyntać! Yno niy mylić pamiyńci z pamiyntliwościom!”.

Ślązak z okolic Mikołowa Wiktor Szołtysek przedstawia ucieczkę z Wehrmachtu i późniejsze przeżycia w 3 Dywizji Strzelców Karpackich we Włoszech w pisanym dzień po dniu pamiętniku. Nakład pierwszego wydania książki „Po obu stronach frontu – dziennik śląskiego żołnierza 1943 - 47” szybko się wyczerpał. Syn Wiktora - Jan zredagował drugie wydanie wzbogacone o przedmowę profesora Alfreda Sulika, rozdziały opisujące pierwsze dni wojny oraz Związek Harcerstwa Polskiego na uchodźtwie. Henryk Szołtysek dodał rozdział nt. weteranów kampanii włoskiej pochodzących z powiatu pszczyńskiego w granicach sprzed 1939 roku. 400 stronicowa książka zawiera 110 przypisów, 3 mapy oraz 250 wysokiej jakości fotografii - w większości przywiezionych przez Wiktora z wojny.

Wiktor Szołtysek: Po obu stronach frontu - Dziennik śląskiego żołnierza 1943 -1947

Oprawa: Twarda

Strony: 400

 Druga część bestsellerowej antologii Podróżnicy w Górach Olbrzymich to zbiór blisko pięćdziesięciu w większości nigdy dotąd nie publikowanych po polsku relacji podróżnych z Karkonoszy, Gór Izerskich i okolic, obejmujący okres od XVII do XX wieku, ze szczególnym naciskiem na 2. połowę XVIII i 1. połowę XIX wieku – czasy sprzed epoki masowej turystyki, kiedy góry budziły nieporównanie większy respekt niż dzisiaj, a wędrowanie po nich wiązało się z nieporównanie większymi trudnościami.

 Wraz z narratorami odwiedzimy główne atrakcje Gór Olbrzymich (co jest łącznym określeniem dla Karkonoszy i Gór Izerskich, które do pewnego momentu nie były rozróżniane) zarówno po śląskiej, jak i czeskiej stronie: Śnieżkę, Śnieżne Kotły, wodospady Kamieńczyka, Szklarki i Łaby, Wielki i Mały Staw, Białą Łąkę, Sedmídolí, Obří důl, dolinę Izery, liczne baudy (górskie chaty, będące prekursorkami późniejszych schronisk), a także główne miejscowości regionu: Jelenią Górę, Cieplice, Kowary, Szklarską Porębę, Świeradów,Vrchlabí, Harrachov i wiele innych. Przez karty książki przewiną się przedstawiciele wszystkich grup i klas społecznych: od górali, włościan, rzemieślników, furmanów, muzykantów, przemytników i domokrążców, przez duchownych, artystów i naukowców (fizyków, mineralogów, astronomów, geologów, leśników), po arystokratów i członków rodzin królewskich – nieraz zrównanych w swym statusie w obliczu ogromu gór. 

Podróżnicy w Górach Olbrzymich to pionierska publikacja: zbiór blisko czterdziestu relacji podróżniczych z Karkonoszy i Gór Izerskich, obejmujących okres od końca XVII do początku XX wieku, wspólne przedsięwzięcie Wydawnictwa Wielka Izera i Schlesisches Museum zu Görlitz.

Tłumacz i autor zbioru pominął obszerne nieraz opisy przyrody, wybierając przede wszystkim fragmenty opisujące spotkania z ludźmi, realia społeczno-gospodarczo-kulturowe, perypetie turystyczne, szczegóły życia codziennego minionego świata „Gór Olbrzymich”.

Czytelnik dowie się, jak podróżowano i wędrowano, co jedzono i pito, jak i gdzie nocowano. Spotka karkonoskich i izerskich górali, przemytników, leśników, drwali, gospodarzy baud i schronisk. Odwiedzi Śnieżkę, Śnieżne Kotły, najważniejsze schroniska (dzisiejsze: Strzechę Akademicką, Schronisko pod Łabskim Szczytem, Schronisko na Hali Szrenickiej, Luční Boudę, Spindlerovą Boudę), a także te nieistniejące jak Schlingelbaude, Pudelbaude czy Michelsbaude. 

Po raz pierwszy w języku polskim pojawią się szczegółowe opisy wędrówek po Górach Izerskich, okolicach Łąki Izerskiej, osady Izera, Polany Izerskiej, Orla, Szklarskiej Poręby i Świeradowa Zdroju.

Dodatkowym smaczkiem są obszerne fragmenty dwóch ważnych historycznych przewodników (Carla Friedricha Moscha i Carla Theodora Mattisa) w oryginalnych tłumaczeniach odpowiednio Aleksandra Kuszańskiego i Józefa Kołodziejowskiego – pisane piękną, na poły archaiczną polszczyzną.

Przedmowy napisali dwaj znawcy Gór Olbrzymich: Ullrich Junker, potomek mieszkańców osady na Kobylej Łące, i Henryk Waniek, pisarz, malarz, tłumacz.

Tekstowi towarzyszą ilustracje z epoki autorstwa wybitnych grafików: Friedricha Augusta Tittela, Carla Peschecka i Christopha Nathe.

Podróżnicy w Górach Olbrzymich. Antologia tekstów źródłowych

wybrał, z niemieckiego i angielskiego przełożył i przypisami opatrzył Marcin Wawrzyńczak

Wyczekiwana książka prof. Ryszarda Kaczmarka o powstaniach na Śląsku w latach 1919-21 jako niewypowiedzianej wojnie polsko-niemieckiej.

Był 15 sierpnia 1919 roku. Oczekujący od wielu godzin na wypłatę tłum górników stracił cierpliwość i wtargnął na plac mysłowickiej kopalni. Oddziały niemieckiego Grenzschutzu otworzyły ogień do nieuzbrojonych ludzi. Według oficjalnych danych zginęło sześć osób, w tym dwoje dzieci, a mysłowicka masakra stała się iskrą, która rozpoczęła otwarty konflikt o najcenniejsze i najlepiej rozwinięte gospodarczo ziemie zamieszkałe wówczas przez Polaków.

Powstania śląskie 1919-1920-1921 to pierwsza od dekad popularna publikacja dotycząca tych najgłośniejszych we współczesnej historii Śląska wydarzeń. Ryszard Kaczmarek dał się dotychczas poznać jako autor, który z równą uwaga przygląda się i spisom regimentów, i relacjom cywilów – również tym razem w ręce czytelników trafia pasjonująca książka nie tylko o realiach bitewnych, lecz także o życiu zwykłych Ślązaków wtrąconych w tryby wielkiej historii.

Na tom składają się artykuły ośmiu autorów z różnych dyscyplin naukowych (historii, literaturoznawstwa, nauk o kulturze i religii, nauk teologicznych, sztuk muzycznych). Wszystkie ukazują obraz powstań śląskich i plebiscytu górnośląskiego w literaturze, muzyce, kinomatografii oraz prasie.

Strony: 206

Oprawa: miękka

Wydanie polskojęzyczne Dzienników Łubowickich Josepha von Eichendorffa. Wydanie i objaśnienie opatrzone przez Alfonsa Nowacka, uzupełnione i na polski przełożone przez prof. Joannę Rostropowicz i Andrzeja Rostropowicza.

Reprint (polsko-niemiecki) Ilustrowanego przewodnika po górnośląskim okręgu przemysłowym Leo Woerla z 1904 roku to zaproszenie do wyjątkowej przygody i podróży w czasie po wielokulturowym Górnym Śląsku. Akcja rozgrywa się w miejscach - wydawałoby się - nierzadko dobrze znanych i bliskich, mijanych co dnia, a jednak oglądanych z innej perspektywy i osadzonych w odmiennej rzeczywistości - na styku kilku światów, kultur i czasów. Przemierzając górnośląskie miasta wyposażeni w stuletnie mapy, wystawieni na działanie reklam z początków poprzedniego stulecia, poszukując hoteli i restauracji sprzed ponad stu lat, doświadczymy dzisiaj równie dużo emocji i wrażeń jak te, które obiecywał wydawca odwiedzającym górnośląski okręg przemysłowy w początkach XX wieku. Wydanie zawiera wkładkę w postaci planów poszczególnych miast.