Historia Śląska

Każdy świadomy Ślązak kojarzy nazwisko komendanta powojennego polskiego komunistycznego obozu na Zgodzie - Salomona Morela. Na rynku wydawniczym pojawiła się wstrząsająca opowieść o nierozliczonych zbrodniach popełnianych w polskim mundurze.

Czy młody Szlomo ukrywający się w oborze albo w sosnowym lesie spodziewał się, że zamieszka tuż obok obozu ogrodzonego drutem pod napięciem? I że będzie tam żyć bez strachu, za to inni będą się bać jego?
Salomon Morel: Żyd i Polak, ofiara i oprawca... W czasie wojny w bestialski sposób zamordowano jego najbliższą rodzinę. Po wojnie on sam został słynącym z okrucieństwa komendantem obozu pracy Zgoda w Świętochłowicach, w którym po upadku III Rzeszy przetrzymywano w strasznych warunkach, głodzono, gwałcono i torturowano Ślązaków. Potem był funkcjonariuszem w więzieniu dla młodocianych w Jaworznie, gdzie próbowano ich nawracać na jedynie słuszne poglądy polityczne. (...)
W obozie Zgoda Salomon Morel kazał więźniom śpiewać nazistowskie piosenki, po czym ich bezlitośnie katował. W więzieniu w Jaworznie na jego rozkaz maltretowano nastoletnich działaczy antykomunistycznego podziemia. Anna Malinowska z reporterską precyzją rekonstruuje jego życie. Od Garbowa na Lubelszczyźnie, gdzie podczas wojny zamordowano jego żydowską rodzinę, po mieszkanie w katowickiej kamienicy, które w latach 90. opuścił w pośpiechu, uciekając przed przeszłością.

Strony: 416

Autor: Anna Malinowska

Prezentowana praca stanowi próbę rekonstrukcji i opisu struktur, mechanizmów, obsady personalnej, a także charakterystyki działalności opolskiej PZPR z odniesieniem do ówczesnych procesów ogólnopolskich. Cezury opracowania to okres od powstania województwa opolskiego w czerwcu 1950 r., po samorozwiązanie PZPR w styczniu 1990 r., tym samym obejmują cały, blisko czterdziestoletni okres funkcjonowania Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Opolu.

Publikacja pokonferencyjna Instytutu Śląskiego z Opola:

Europa po traktacie
Stefan M. Grochalski – Traktat wersalski – traktat nowatorski – traktat progresywny
Klaus Ziemer – Traktat wersalski i trudne początki Republiki Weimarskiej (1919–1923)
Ryszard Kaczmarek – Europa po traktacie wersalskim. Stanowisko mocarstw w stosunku do powstań śląskich w latach 1919–1921

Wersalskie wizje i zagrożenia nowego ładu w Europie
Eckart Conze – Zdyskredytowany pokój. Odbiór traktatu wersalskiego w Niemczech (1919–1939)
Aleksander Kwiatek – Idea wersalska jako konstrukt myśli politycznej II RP
Zdeněk Jirásek – Czesi i Niemcy w pierwszej Czechosłowacji – między koegzystencją a konfliktem

Nowe państwa i społeczeństwa w nowej erze. Zmiany cywilizacyjne w Polsce, Niemczech i Czechosłowacji po 1919 roku
Maciej Górny – Nowy ład w Europie Środkowo-Wschodniej na drodze od faktów do rytuału
Arkadiusz Stempin – Kultura przemocy w Niemczech po 1918 roku jako spuścizna I wojny światowej

Obywatel wobec odwrotu od demokratyzacji
Piotr Madajczyk – Demokracja a przemoc – wpływ I wojny światowej
Piotr Pałys – Sprawa Łużyc w Paryżu. Przykład politycznego altruizmu czy wyrachowania?

[…] nie tylko utrwala on to, co jeszcze w Katowicach zostało uchowane, ale przywołuje zakłady pracy, o których już całkiem zapomniano, nie zdając sobie sprawy jaki był ich wkład w powstanie tego miasta

Piotr Gerber – prezes Fundacji Ochrony Dziedzictwa Przemysłowego Śląska

Przeglądam z uznaniem jej strony […] Bez podobnych prac, za którymi stoi żmud

Człowiek pełen sprzeczności. Wychował się w robotniczej rodzinie, ale nad pracę na kopalni przedłożył wykształcenie. Katolik, co jednak nie przeszkodziło mu wdawać się w spory z Kościołem. Chadek albo endek trudno jednoznacznie stwierdzić. Umiał zjednywać sobie ludzi, ale równie łatwo przychodziło mu przysparzanie sobie wrogów. Gdy przemawiał, hipnotyzował tłumy. Nie uznawał kompromisów. Jedni go czcili i widzieli w nim wielkiego przywódcę, drudzy nienawidzili i odmawiali jakichkolwiek zasług. Był niewątpliwie jedną z najbardziej charyzmatycznych, wielowymiarowych i skomplikowanych postaci polskiej polityki.

Książka Józefa Krzyka i Barbary Szmatloch to reporterska opowieść biograficzna o Wojciechu Korfantym. Autorzy podążają jego losami tak politycznymi, jak osobistymi świetnie rysując tło historyczne tamtych czasów, pokazują złożoność relacji śląsko-polsko-niemieckich oraz cynizm sanacyjnych elit. Nie wystawiają politykowi laurki, nie boją się pisać o trudnych momentach jego życia. Korfanty. Silna bestia to by użyć słów wnuka Feliksa uczciwy i rzetelny obraz człowieka, którego bezkompromisowość doprowadziła do rzeczy wielkich.

Broszura informacyjna o ks. Georgu Hertlu, zabitym w styczniu 1945 roku w Opolu przez żołnierza Armii Czerwonej.

Redakcja: ks. Wolfgang Globisch

Książka stanowi kontynuację pierwszej monografii Urszuli Biel, dotyczącej kinematografii województwa śląskiego w latach 1918-1939. Obszarem obecnych badań stała się prowincja górnośląska, czyli część regionu, jaka przypadła Niemcom po I wojnie światowej. Pracę oparto na szerokich kwerendach archiwalnych.

Na tle kontekstów historycznych (Niemiec, Górnego Śląska, kinematografii weimarskiej, hitlerowskiej, a także europejskiej i światowej) przyglądamy się lokalnej dynamice rozwoju omawianej dziedziny. W jej głównym polu widzenia są tutejsze kina, ich właściciele oraz menadżerowie. Równie ważne okazały się zachowania publiczności, będącej ważnym ogniwem zachodzących zmian.

W dotychczasowych badaniach nad historią Górnego Śląska dominowała kategoria relacji polsko-niemieckich. Nie zapominając o nich, autorka daje prymat fenomenowi kultury popularnej. W omawianym okresie jej najważniejszą gałęzią stał się film, który przeobraził lokalne społeczności, zdemokratyzował ich sposób uczestnictwa w kulturze oraz urównouprawnił formy spędzania wolnego czasu.

Zioła i ich lecznicze wykorzystanie to temat coraz głośniej dyskutowany. A zielarskie, czyli laboranckie tradycje Karkonoszy i Gór Izerskich, mimo że niegdyś tak rozsławiające nasze góry, wciąż pozostają nieco w ukryciu.
Naprzeciw zainteresowaniu nimi wychodzi publikacja Laboranci u Ducha Gór. Stanowi ona poniekąd kontynuację odkrywania tradycji kulturowych regionu, którymi Autor zajął się w wydanej kilka lat temu książce Walonowie u Ducha Gór.
Przemysław Wiater odsłania przed Czytelnikiem tajemnice pochodzenia, właściwości oraz użytkowania ziół występujących w naszych górach. Prezentuje je przy tym w szerokim kontekście kulturowym i historycznym, skupiając się także na ludowych przekonaniach dawnych mieszkańców Gór Olbrzymich, czy podając dawne przepisy na ziołowe medykamenty.
Informacje zawarte w książce czasem wzbudzają zdziwienie, czasem podziw, czasem uśmiech, gdy dowiadujemy się o wierzeniach na temat magiczności niektórych lekarstw czy ich poszczególnych składników. Pamiętajmy jednak, że wszystko dzieje się w Krainie Ducha Gór, w której cuda są przecież możliwe
Książka ma charakter popularnonaukowy, napisana jest jednak z pasją, językiem lekkim i zrozumiałym także dla Czytelnika nieczującego się specjalistą w temacie. Zawiera również kolorowe ilustracje, ukazujące poszczególne rośliny lecznicze, miejsca ich występowania czy przedmioty używane do wyrobu ziołowych lekarstw. Po jej lekturze, spacer po karkonoskiej łące już nigdy nie będzie taki sam.

Publikacja przedstawia wspomnienia 25 osób, które dzięki zaangażowaniu się młodych ludzi i osób starszych –Świadków Czasu, wzbogaciły utrwaloną na piśmie historię Górnego Śląska. Okres, o którym traktuje niniejsza książka wciąż wydaje się wielu osobom wcale nie tak odległym czasem, dla innych, młodszych czytelników, to już zamierzchła historia. Ta wyjątkowa publikacja ukazuje czas niezwykle znaczących wydarzeń: mrocznego czasu stanu wojennego i schyłku komunizmu w Polsce, okres dążenia do wolności, głębokich przemian ustrojowych i gospodarczych i wejścia na drogę integracji ze światem zachodnim. Wraz z wolnością  budziło się w tym okresie życie społeczne, skutkując powstawaniem coraz to nowych organizacji pozarządowych i ruchów obywatelskich; to również czas legalizacji działania mniejszości niemieckiej, powstania wielu organizacji zrzeszających Niemców w Polsce i rosnącej akceptacji dla tej mniejszości w społeczeństwie.

Publikacja polsko-niemiecka.

Ludzie tej ziemi. Studium bibliograficzne - HENRYK OLSZAR

Ks. dr hab. Henryk Olszar, wykładający na Uniwersytecie Śląskim autor publikacji, z wielką starannością, korzystając z wielu źródeł opisał sylwetki kapłanów żyjących w XIX, XX i na początku XXI wieku, spoczywających na cmentarzach gmin Godów i Gorzyce. W książce nakreślił sylwetki ludzi z krwi i kości, nie przemilczając kontrowersyjnych i mniej chlubnych stron życia kapłanów. Okazuje się jednak, że przypadku niemal każdego opisanego kapłana było to życie wielu sukcesów. Często nie tylko duszpasterskich, ale również naukowych. Przede wszystkim jednak kapłani ci nastawieni byli na drugiego człowieka. Publikacja, zawierająca także wiele cennych archiwalnych fotografii,  stanowi znakomite źródło do poznania dziejów śląskiego Kościoła.

Książka Marka Mazurkiewicza to zbiór artykułów poświęconych różnym wymiarom działalności mniejszości niemieckiej na Śląsku Opolskim. Choć opracowanie koncentruje uwagę czytelnika na okresie po 1989 r., autor poszerza kontekst rozważań także o lata sprzed demokratycznego przełomu. Wtedy, choć władze PRL negowały istnienie społeczności narodowości niemieckiej, to jednak w stosunkach bilateralnych z Niemiecką Republiką Federalną używały jej jako karty przetargowej dla osiągnięcia doraźnych korzyści – przy czym żadna ze stron, łącznie z zachodnioniemieckimi organizacjami ziomkowskimi, nie wiedziała dokładnie, ilu Niemców wtedy w Polsce zamieszkiwało.
Zasadniczą część rozważań książki zajmuje okres po 1989 roku. Materiał przybliża proces instytucjonalizacji organizacji mniejszości niemieckiej, uwypukla jej aktywność na polu społeczno-politycznym, dotyka także sfery symbolicznej i problematycznej kwestii poszukiwania własnego nurtu kultury pamięci i kształtowania na jej bazie współczesnego wymiaru tożsamości narodowej Niemców w Polsce.

Autor skupia się również na stosunku państwa polskiego wobec mniejszości narodowych i etnicznych, biorąc za studium przypadku właśnie mniejszość niemiecką, skoncentrowaną na Śląsku Opolskim.
Opracowanie zawiera też przegląd nurtów badawczych na temat mniejszości niemieckiej, które w ostatnich latach były podejmowane przez historyków, demografów, socjologów i politologów, proponuje też nowe zagadnienia, które wymagałyby dalszej eksploracji naukowej.

Prezentowana publikacja opisuje mało znany okres funkcjonowania zespołu poligonowego w Łambinowicach (Lamsdorf) w okresie zmagań o Górny Śląsk po zakończeniu I wojny światowej. Obszar ten, pierwotnie przeznaczony na bazę treningową śląskich pułków armii pruskiej, a potem cesarskiej, stał się także dogodnym miejscem do przetrzymywania jeńców wojennych z wojen XIX i XX wieku. W opisywanym okresie także pełnił taką rolę – bazy wojskowej i obozu jenieckiego, a także miejsca, gdzie tymczasowo przebywali cywile, którzy po podziale Górnego Śląska musieli zdecydować, po której stronie nowej granicy chcą mieszkać.

Publikację uzupełniają ilustracje, obfita bibliografia, a także indeks nazwisk.

Publikacja została wydana przez Centralne Muzeum Jeńców Wojennych z siedzibą w Opolu/Łambinowicach przy współpracy z Instytutem Śląskim.

Niebieska Walizka, debiutancka powieść Marianne Wheelaghan, opublikowana została pod koniec 2010 roku i natychmiast stała się bestsellerem na brytyjskim rynku wydawniczym. Fabuła opiera się na pamiętnikach jej matki, Antonii, które znalazła przypadkowo po jej śmierci. Opowiada o latach dzieciństwa i młodości matki spędzonych na Śląsku (we Wrocławiu i Wleniu) w okresie rodzenia się, triumfu i ostatecznego upadku ideologii nazistowskiej w Niemczech. Dalsze losy Antonii opisane zostały w powieści The Brown Paper Parcel, Marianne zapowiada kontynuację tej historii, która w finalnej wersji ma być trylogią.

Marianne Wheelaghan pochodzi z Edynburga, jednak opuściła dom rodzinny w wieku siedemnastu lat, by mieszkać w Anglii, Hiszpanii, Niemczech, Papui Nowej Gwinei, Fidżi i Republice Kiribati, zanim w końcu wróciła do Edynburga i osiadła tam na stałe. Pisanie powieści nie zawsze było jej głównym zajęciem, pracowała jako krupierka, pokojowa, kasjerka w pizzerii, była też zatrudniona w firmie sprzedającej suszarki do rąk. Przede wszystkim jednak prowadziła zajęcia teatralne dla młodzieży, jednocześnie ucząc języka angielskiego. Opowiadanie historii pasjonowało ją od zawsze, ale pisaniem na poważnie zajęła się dopiero, gdy postanowiła dokonać radykalnego zwrotu w swojej karierze i ukończyła studia pisarskie na Uniwersytecie w Lancaster. Fascynują ją zwłaszcza związki między tożsamością i miejscem, które analizuje w swoich dziełach. Obecnie prowadzi także warsztaty pisarskie dla początkujących autorów.

Książka ukazała się w ramach CANON SILESIAE - Ślōnske Dzieje (nr 11).

Tłumaczenie z angielskiego: Marcin Melon

Słowo wstępne: dr hab. Wojciech Browarny, profesor UWr

Strony: 246

Dwujęzyczne polsko-niemieckie opracowanie poświęcone jest postaciom laureatów Nagrody Nobla urodzonym na historycznym Śląsku i składa się z jedenastu biogramów. Próżno szukać drugiego regionu w Europie, który wydałby na świat porównywalną liczbę laureatów najbardziej prestiżowej nagrody współczesnej epoki. Profesor Ryszard Kaczmarek gorąco poleca to uzupełnione o liczne zdjęcia wydanie: „Książka obroniła się sama przed kilku laty i jej nowa edycja powinna pojawić się na rynku wydawniczym już od dawna. Warto jednak wspomnieć walor tego opracowania, który nie jest wcale tak częsty w pracach historycznych, nawet tych biograficznych – mianowicie troskę Autora, by prezentowane przez niego fakty przekazać czytelnikom w formie, która zainteresuje ich opowiadaną historią. Dbałość o narracyjność opisywanych życiowych historii, tak ważna jeszcze do niedawna przy ocenie opracowań historycznych, gdzieś się coraz częściej gubi na rzecz używania historycznego metajęzyka. Tym razem, na szczęście, mamy do czynienia z historiami opowiedzianymi tak, że mamy wrażenie zetknięcia się nie z pomnikami, ale z żywymi ludźmi”.

Powieść Sabiny Waszut wokół powojennego obozu na Zgodzie w Świętochłowicach.

Styczeń 1945. Rodzina Karola Plocha z trwogą, ale i z nadzieją oczekuje wkroczenia do Katowic wojsk Armii Czerwonej. Nikt nie wie, jak wyzwoliciele potraktują wielokulturowe miasto, w którym splata się historia dwóch narodów. Tutaj polsko-niemieckie małżeństwa - takie jak Karola i Margot - są powszechne. Miesiąc później, gdy wydaje się, że trudny wojenny czas już za nimi, do domu Plochów pukają mężczyźni z biało-czerwonymi opaskami na ramionach. Karol bez żadnego wyroku trafi a do Świętochłowic, gdzie na terenie dawnego niemieckiego obozu koncentracyjnego zgotowano ludziom piekło. Panem życia i śmierci jest tu znany z okrucieństwa komendant Salomon Morel.

"Ogrody na popiołach" to powieść o ludziach, których skazano na niewyobrażalne cierpienia z powodu narodowości, wyznania, języka, a najczęściej bez żadnego powodu. To opowieść o tuszowanej latami tragedii, która dotknęła Ślązaków, wzbudzając poczucie ogromnej niesprawiedliwości.