Historia Śląska

Powieść Sabiny Waszut wokół powojennego obozu na Zgodzie w Świętochłowicach.

Styczeń 1945. Rodzina Karola Plocha z trwogą, ale i z nadzieją oczekuje wkroczenia do Katowic wojsk Armii Czerwonej. Nikt nie wie, jak wyzwoliciele potraktują wielokulturowe miasto, w którym splata się historia dwóch narodów. Tutaj polsko-niemieckie małżeństwa - takie jak Karola i Margot - są powszechne. Miesiąc później, gdy wydaje się, że trudny wojenny czas już za nimi, do domu Plochów pukają mężczyźni z biało-czerwonymi opaskami na ramionach. Karol bez żadnego wyroku trafi a do Świętochłowic, gdzie na terenie dawnego niemieckiego obozu koncentracyjnego zgotowano ludziom piekło. Panem życia i śmierci jest tu znany z okrucieństwa komendant Salomon Morel.

"Ogrody na popiołach" to powieść o ludziach, których skazano na niewyobrażalne cierpienia z powodu narodowości, wyznania, języka, a najczęściej bez żadnego powodu. To opowieść o tuszowanej latami tragedii, która dotknęła Ślązaków, wzbudzając poczucie ogromnej niesprawiedliwości.

Wiktor Szołtysek On Both Sides of the front - Journal of a Silesian Soldier 1943 - 1947

Written during World War II by Wiktor Szołtysek, a resident of Mikołów, Poland, this original diary presents the extraordinary journey of a soldier escaping the Wehrmacht and joining the Polish II Corps in Italy.  Edited by his son, Jan Szoltysek, the book includes a preface written by Professor Emeritus Alfred Sulik and an epilogue written by Henryk Szoltysek, PhD.  Over 400 pages long including 150 footnotes, 3 maps, added chapters providing historical context of the time, as well as 250 photographs - most of them taken by Wiktor during his wartime journey.

Wersja angielska książki "Po obu stronach frontu".

Album prezentuje wszystkie chrześcijańskie parafie i kościoły znajdujące się na terenie Katowic. Układ treści wynika z chronologii, w której za datę najważniejszą uznano moment, gdy powstała wspólnota poprzez erygowanie parafii, wydzielenie kuracji czy utworzenie lokalii, ale też poprzez utworzenie dla części parafian – a więc wyodrębnionej grupy – miejsca wspólnej modlitwy: kaplicy czy oratorium. Rozwój struktury Kościoła – powstawanie parafii na terenie miasta pokazują schematy w formie drzewa genealogicznego. Przybliżono uwarunkowania powstania parafii: historyczne, urbanistyczne, demograficzne itp., opisano kościoły – ich projekty, budowę, wystrój.Po raz pierwszy podjęto trud opisania krzyży i kapliczek przydrożnych w poszczególnych parafiach, wzbogacono opisy parafii omówieniem innych obiektów sakralnych jakie na ich terenie się znajdują, Jest też chyba po raz pierwszy podane zestawienie katowickich proboszczów od 1821 roku do chwili obecnej. Co ważne każdej z parafii i każdemu kościołowi przypisano zestaw danych (dane teleadresowe, liczba parafian, daty odpustów, projektant i budowniczy kościoła, projektant i wykonawca wystroju, powierzchnia, kubatura itp.). Wszystkie te informacje ilustrowane współczesnymi zdjęciami Piotra Tabaczyńskiego, zdjęciami archiwalnymi, zdjęciami makiet i wizualizacji, schematami i rysunkami projektów architektonicznych.

Ślązak z okolic Mikołowa Wiktor Szołtysek przedstawia ucieczkę z Wehrmachtu i późniejsze przeżycia w 3 Dywizji Strzelców Karpackich we Włoszech w pisanym dzień po dniu pamiętniku. Nakład pierwszego wydania książki „Po obu stronach frontu – dziennik śląskiego żołnierza 1943 - 47” szybko się wyczerpał. Syn Wiktora - Jan zredagował drugie wydanie wzbogacone o przedmowę profesora Alfreda Sulika, rozdziały opisujące pierwsze dni wojny oraz Związek Harcerstwa Polskiego na uchodźtwie. Henryk Szołtysek dodał rozdział nt. weteranów kampanii włoskiej pochodzących z powiatu pszczyńskiego w granicach sprzed 1939 roku. 400 stronicowa książka zawiera 110 przypisów, 3 mapy oraz 250 wysokiej jakości fotografii - w większości przywiezionych przez Wiktora z wojny.

Wiktor Szołtysek: Po obu stronach frontu - Dziennik śląskiego żołnierza 1943 -1947

Oprawa: Twarda

Strony: 400

Wyczekiwana książka prof. Ryszarda Kaczmarka o powstaniach na Śląsku w latach 1919-21 jako niewypowiedzianej wojnie polsko-niemieckiej.

Był 15 sierpnia 1919 roku. Oczekujący od wielu godzin na wypłatę tłum górników stracił cierpliwość i wtargnął na plac mysłowickiej kopalni. Oddziały niemieckiego Grenzschutzu otworzyły ogień do nieuzbrojonych ludzi. Według oficjalnych danych zginęło sześć osób, w tym dwoje dzieci, a mysłowicka masakra stała się iskrą, która rozpoczęła otwarty konflikt o najcenniejsze i najlepiej rozwinięte gospodarczo ziemie zamieszkałe wówczas przez Polaków.

Powstania śląskie 1919-1920-1921 to pierwsza od dekad popularna publikacja dotycząca tych najgłośniejszych we współczesnej historii Śląska wydarzeń. Ryszard Kaczmarek dał się dotychczas poznać jako autor, który z równą uwaga przygląda się i spisom regimentów, i relacjom cywilów – również tym razem w ręce czytelników trafia pasjonująca książka nie tylko o realiach bitewnych, lecz także o życiu zwykłych Ślązaków wtrąconych w tryby wielkiej historii.

Na tom składają się artykuły ośmiu autorów z różnych dyscyplin naukowych (historii, literaturoznawstwa, nauk o kulturze i religii, nauk teologicznych, sztuk muzycznych). Wszystkie ukazują obraz powstań śląskich i plebiscytu górnośląskiego w literaturze, muzyce, kinomatografii oraz prasie.

Strony: 206

Oprawa: miękka

Wydanie polskojęzyczne Dzienników Łubowickich Josepha von Eichendorffa. Wydanie i objaśnienie opatrzone przez Alfonsa Nowacka, uzupełnione i na polski przełożone przez prof. Joannę Rostropowicz i Andrzeja Rostropowicza.

Puste krzesła to zbiór tekstów historycznych napisanych w formie literatury faktu, reportażu historycznego. Obok tego, na zawartość książki składają się eseje związane z historią Żydów pochodzących z obszaru Śląska (dominują postaci wywodzące się z Górnego Śląska) oraz podejmujące watki dziedzictwa materialnego, które pozostały na tym terenie. Cezurą czasową jest rok 1945, choć niektóre z wątków poprowadzone są do współczesności.

Zainteresowanie autora, od wielu lat zawodowo zajmującego się w swojej pracy muzealnej i publicystycznej oraz naukowej sprawami Żydów Europy Środkowej, koncentruje się na środowisku Żydów niemieckich (niemieckojęzycznych).

Strony: 216

Oprawa: miękka

Reprint (polsko-niemiecki) Ilustrowanego przewodnika po górnośląskim okręgu przemysłowym Leo Woerla z 1904 roku to zaproszenie do wyjątkowej przygody i podróży w czasie po wielokulturowym Górnym Śląsku. Akcja rozgrywa się w miejscach - wydawałoby się - nierzadko dobrze znanych i bliskich, mijanych co dnia, a jednak oglądanych z innej perspektywy i osadzonych w odmiennej rzeczywistości - na styku kilku światów, kultur i czasów. Przemierzając górnośląskie miasta wyposażeni w stuletnie mapy, wystawieni na działanie reklam z początków poprzedniego stulecia, poszukując hoteli i restauracji sprzed ponad stu lat, doświadczymy dzisiaj równie dużo emocji i wrażeń jak te, które obiecywał wydawca odwiedzającym górnośląski okręg przemysłowy w początkach XX wieku. Wydanie zawiera wkładkę w postaci planów poszczególnych miast. 

Tom jest pokłosiem międzynarodowej konferencji historycznej z 2018 r., zorganizowanej przez IPN Katowice razem z Muzeum w Gliwicach. Na tom składa się 16 artykułów, które koncentrują się na roku 1918, ale także opisują wydarzenia wcześniejsze i późniejsze, traktując ten rok jako moment szerszego zjawiska transformacji politycznej i społecznej w regionie. Wśród autorów są historycy z Polski i Niemiec.

Publikacja ta jest ósmym tomem serii wydawniczej w ramach Archiwum Historii Mówionej i stanowi zaproszenie oraz wprowadzenie do niezwykłego świata „historii mówionej”.

Inspiracją do stworzenia tomu ósmego stały się dwie rocznice: 30 rocznica zjednoczenia Niemiec oraz rocznica powstania struktur Mniejszości Niemieckiej na Śląsku, Warmii i Mazurach. Przemiany polityczno-ekonomiczne ostatnich trzech dekad zdecydowały o ukształtowaniu się nowego ładu społecznego w Europie.

Pragniemy podzielić się z Państwem wspomnieniami i doświadczeniami mieszkańców Śląska oraz Warmii i Mazur, którzy zechcieli nam opowiedzieć swoje historie.

Publikacja polsko-niemiecka.

Opiekun naukowy: dr Joanna Lusek

Oprawa: twarda z obwolutą

Liczba stron: 164

Książka prof. Ewy Chojeckiej pokazuje, jak ważne procesy społeczne zachodzą na współczesnym Górnym Śląsku, w jaki sposób kształtuje się nowoczesna wielowyznaniowa i wieloetniczna tożsamość kulturowa regionu i jaki w tym udział ma współczesne protestanckie budownictwo kościelne.

Godne uwagi są wszystkie zamieszczone w książce opisy kościołów od tych najskromniejszych, powojennych, po okazałe świątynie powstałe u schyłku XX i na początku XXI wieku. Książkę należy traktować jako postscriptum do wielkiego jubileuszu 500-lecia Reformacji, a jednocześnie jako punkt wyjścia do refleksji na temat wkładu Kościołów i ich świątyń w europejską kulturę XXI wieku.

Prof. dr hab. Jan Harasimowicz
Uniwersytet Wrocławski
Instytut Historii Sztuk

Strony: 168

Oprawa: twarda

Opracowanie ks. prof. Andrzeja Hanicha to w ocenie recenzentki, prof Stanisławy Sochackiej,  „uporządkowana i skumulowana refleksja na temat nazw miejscowości ujęta w schemat metodologicznie opracowanych haseł”, która „łączy w sposób interdyscyplinarny wiedzę z zakresu nazewnictwa polskiego i niemieckiego na Śląsku z tradycją kościelną w sposób kompetentny, stricte naukowy, zwłaszcza w zakresie prezentacji materiału historycznego”. Hasło główne to nazwa polska w aktualnym brzmieniu urzędowym, której towarzyszy powojenna polska nazwa przejściowa oraz niemieckie: starsza (słowiańska powierzchownie zniemczona), nazistowska (z lat 1934–1937), czasem również dodatkowa (nadawana współcześnie miejscowościom z min. 20% mieszkańców pochodzenia niemieckiego), a także lokalizacja urzędowa i kościelna. Dzięki mapie, rysowi historycznemu i osobnym częściom słownika opisującym miejscowości, które w roku 1992 r. przeszły do diecezji gliwickiej i kaliskiej, otrzymujemy całościowy obraz nazewnictwa diecezji opolskiej w perspektywie czasu i przestrzeni.

Strony: 380

Oprawa: twarda

SZTUKA DAWNEGO OPOLA

red. naukowa B. Czechowicz, J. Filipczyk, A. Kozieł
Dotychczasowe naukowe opracowania niemieckie i polskie dot. sztuki Opola były wyłącznie inwentarzami zabytków lub pisanymi na ich podstawie pracami popularnymi. Konferencja „Sztuka dawnego Opola” (zorganizowana w dn. 29- 30.09.2016 przez Muzeum Śląska Opolskiego, Instytut Historii UO, Instytut Historii Sztuki UWr, Polskie Towarzystwo Historyczne O/Opole i Archiwum Państwowe w Opolu), której celem było zebranie obecnego stanu wiedzy o dokonaniach artystycznych na terenie Opola w jego dawnych, lokacyjnych granicach (z przedmieściami, w tym z monastycznym suplementem miasta, jakim było opactwo Norbertanek w Czarnowąsach), jak i rozrastającego się Opola doby industrialnej, przyniosła szereg ważnych tekstów problemowych omawiających dzieje sztuki miasta, położono przy tym nacisk na mniej znane zagadnienia doby baroku, XIX i XX w. Autorzy badań historycy sztuki, historycy i architekci z różnych ośrodków zaprezentowali wyniki swoich prac podczas konferencji, jednak z przyczyn oczywistych, w ten sposób dotrzeć można było jedynie do wąskiego grona odbiorców.

Autor przemierza górskie i podgórskie rejony Śląska zafascynowany specyficzną atmosferą wielu miejsc romantycznie położonych, owianych zapomnianymi już historiami i legendami. Magia tych miejsc związana jest nie tylko z działalnością Ducha Gór, czy tajemniczych Walonów, tworzona jest także współcześnie przez ludzi w Śląsku zakochanych, swoją nieprawdopodobną pasją budujących nową historię tych ziem.

Autor podaje przykłady takich działań, wskazuje ludzi, którzy próbują połączyć wspaniałą przeszłość Śląska z dążeniami jego nowych mieszkańców, którzy korzenie swe w tej ziemi magicznej mocno już zapuścili. Tacy artyści jak Olga Tokarczuk, Henryk Waniek, ich dzieła, dają gwarancję, że ten piękny kraj czeka świetlana przyszłość.

Jan Hahn – honorowy prezes Przymierza Śląskiego. Autor wydawnictw związanych z historią i kulturą Śląska: „Ilustrowana historia Śląska w zarysie”, „Lux ex Silesia”, „Śląsk w Europie”. Pisze artykuły do prasy lokalnej („Gwarek”, „Montes Tarnoviciensis”) i regionalnej („Nowiny Rybnickie”). Z wykształcenia filolog słowiański (serbskochorwacki na UJ). Tłumacz z tego języka.