Po ślōnsku

Futurystyczno-nostalgiczna powieść z Ziemi Hulczyńskiej, śląskich przedmieść Ostrawy:

Unia Europejska przekształca się w państwo federalne. W Polsce niespodziewanie ogromny sukces wyborczy odnoszą śląscy separatyści. Ich liderka zostaje w tajemniczych okolicznościach zamordowana. A co z tym wszystkim wspólnego ma stary Johan i jego oczko wodne na przedmieściach Ostrawy? Czy w cieniu wielkiej polityki i futurystycznej kolejki linowej jest miejsce dla huciŏrza, co ô żŏdnyj nŏrodowyj świadōmości nic niy wiy? Wciągająca transgraniczna śląska opowieść z niedalekiej przyszłości. 

Petr Čichoň – ur. 1969, poeta, prozaik i muzyk z ostrawskimi korzeniami, od lat mieszka w Brnie, gdzie prowadzi własne biuro architektoniczne. Chwytając za pióro wciąż powraca do hulczyńskiego hajmatu. Swoje wierze publikował m.in. w czasopismach Tvar, Host, Box, Nové knihy, Labyrint, Signum. Zapisał się na literackiej mapie regionu czesko-niemieckim tomikiem poetyckim Pruské balady – Preussische Balladen (2006), a także Slezským románem (Śląska powieść, 2011), w którym pochylił się nad skomplikowanymi losami Hulczynian w trakcie drugiej wojny światowej oraz wykorzystał wątki oparte na historii Hansa Kammlera, inżyniera w służbie SS odpowiedzialnego m.in. za prace nad Wunderwaffe. W wydanej w 2020 roku powieści Lanovka nad Landekem przenosi nas na peryferia ziemi hulczyńskiej, które wchłonęła Ostrawa.

Recenzja na podstawie czesko-śląskiego wydania tutaj.

Rok 1928. Niymiecko-polsko granica. Szmugel, narkotyki, zbrodnie. Prywatny detektyw Herman Fox, znany z debiutanckiego "Silesia Noir" Marcina Szewczyka, durch tropi zbrodnie miyndzy Rybnikym a Raciborzym.

Nocny, podzimny luft ôtrzyźwioł. Niy chciołech ale wcale trzyźwieć. Targała mnōm złość a jakoś agresyjo. Łaziyłech wartko po raciborskich cestach, ani bych sie kaj śpiychoł, chocioż tak rychtyk to niy miołech żodnego cylu. Deptołech yno bez cweku po to, coby zadeptać we sia wściekłość a hercklekoty. Naôbkoło dźwigała sie pōmału coroz to wyżyj mgła. Sipiała tyż drobno mżawka. Co chwila duldołech resztōwki szkockij z mojij plaskōwki. Pōmału ôdliczołech kożdy szluk, słyszołech niestety, jak złocisty płyn coroz to wyraźnij szplucho w ôprōźnianej flaszeczce. Wiedziołech tyż niestety dobrze, iże mōm za mało tego mojigo lyku, coby mioł mi terozki pōmōc.

Uwaga! Powieść zawiera drastyczne sceny, a także porusza wątki antysemityzmu, nierówności społecznych i przemian historycznych Górnego Śląska. Wypowiedzi oraz postawy bohaterów i narratora służą jedynie potrzebom narracji i w żaden sposób nie wyrażają poglądów twórcy i wydawcy tej książki.

Uwaga! Egzemplarz darmowy

Jest to opowieść o czasach przeszłych, dawno zapomnianych. Skupiając się na dawnych zwyczajach, które czasem w trochę zmienionej formie przetrwały do dzisiaj, starałem się opisać dawne życie. Wplotłem w opowiadanie również mowę śląską, język dawny Ślązaków, który przetrwał wśród ludu, mimo różnych zawirowań historycznych, ubogacając się słowami innych nacji.

Jest to książka o historii pewnej miejscowości. Mogła być taka lub inna, jak historia wielu innych miejscowości zakładanych w średniowieczu. Książka nie jest podręcznikiem do historii. Znajdziecie w niej lokalne legendy, opowiadania o Byjrenweckerze – wybudzaczu niedźwiedzi, Utopcu – stworze wodnym, o wiedźmach i czarownicach. Opowieści o życiu w średniowiecznym mieście i na dworze książęcym.

Należy wspomnieć również o wielkim historyku śląskim, Augustynie Weltzlu, proboszczu parafii w Tworkowie, który w roku 1888 wydał książkę „Geschichte der Stadt, Herrschaft und ehemalige Festung Cosel”. Umieścił w niej krótką informację historyczną o akcie nadania ziemi Mikołajowi von Libischau przez księcia oleśnickiego i kozielskiego Konrada II. Fragment ten stał się inspiracją do napisania tego opowiadania. Zbieżność zachowań i jakiekolwiek podobieństwo osób i imion jest zupełnie przypadkowe.

Fabuła napisana po polsku, dialogi po śląsku.

"Mały książe" w śląskiej wersji językowej przetłumaczony przez Grzegorza Kulika, tłumacza m.in. "Dracha" i Godniyj Pieśni".

„Mały Princ” z pewnością rozbawi wszystkich starszych i młodszych wielbicieli „Małego Księcia”. W przekładzie nie stracił jednak nic z filozoficznego charakteru oryginału.

Dla tych, którzy nie najlepiej radzą sobie z językiem śląskim, autor przygotował specjalny słowniczek, a całość książki na dołączonym audiobooku przeczytał znany i lubiany na Śląsku aktor i reżyser Mirosław Neinert.

Uwaga! Wysyłka od 20 października 2023. Do tego czasu przedsprzedaż książki z 30% rabatem!

Idzie po ślōnsku pisać jyn ô Ślōnsku i Ślōnzŏkach? Nowy tōmik wierszy Mirosława Syniawy, urodzōnego w 1958 r. w Chorzowie poety, prozaika i tumacza, zdŏwŏ sie gŏdać, że jynzyk ślōnski, tak jak kożdy inkszy jynzyk, je jyno nŏrzyndziym. Ô tym, do czego te nŏrzyndzie bydzie użyte, przesōndzŏ wolŏ autora. Dyć choć wiersze z tego tōmiku gŏdajōm ô roztōmajtych, dalekich ôd Ślōnska miyjscach w Ojropie, kere bliske sōm autorowi, idzie tyż ś nich wyczytać, że kaj by niy pojechoł, wszandy i dycki je przede wszyskim Ślōnzŏkym.

Nasze wydŏwnictwo ôpublikowało już jego antologijõ poetyckich tumaczyń „Dante i inksi” (2014, wznowiōnŏ w 2021 jako „Dante i inksi i jeszcze inksi”), dwujynzyczne, szkocko-ślōnske „Wiersze i śpiywki Roberta Burnsa” (2016), rōman „Nunquam otiosus” (2017) i tōmik wierszy „Cebulowŏ ksiynga umartych” (2018). Syniawa tumaczōł tyż wiersze i śpiywki z „Hobita” (2023).

Niedźwiodek Puch to śląska edycja Kubusia Puchatka A.A. Milne'a, arcydzieła literatury światowej. Ukochany miś świata rozprawia po śląsku z gronem swoich przyjaciół z podziwu godną biegłością i swadą, skutkiem czego jego maksymy stają się jeszcze bardziej przemyślane i wyraziste. To niewątpliwa zasługa Grzegorza Kulika, wybitnego popularyzatora śląskiej mowy, autora przekładu na śląski Małego Księcia Antoine de Saint-Exupery'ego.
Integralną częścią książki są oryginalne ilustracje Ernesta Sheparda. Wydanie uzupełnia słowniczek wyrazów śląskich i audiobook w wykonaniu popularnego śląskiego aktora Mirosława Neinerta.

Pippi Långstrump to nojsiylniyjszo, nojmilszo, nojfajniyjszo i nojbogatszo dziouszka na cołkim świecie. Miyszko blank sama w Bajzlowym Dōmku, ino ze swojim kōniym i małpiczkōm, co sie mianuje Pōn Nilsson. Mo tyż cołki kofer ze złotymi monetami.

Kole nij miyszkajōm Tommy i Annika, a ôd kiedy Pippi sie przikludziyła, wszysko stało sie fajniyjsze! Bo Pippi kulo fafernioki na delōwce, poradzi dźwignōńć kōnia gołymi rynkami, i bawi sie w gōnić ze szandarami, co jōm chcōm weznōńć do dziecińca.

 Pippi Långstrump zaczła rewolucyjo w dziecinnych izbach, jak 1945 roku pokozała sie ta ksiōnżka. Ôd tego czasu poznały jōm i jij poprzoły pokolynia dziecek na cołkim świecie.

Ryszawo dziouszka znały tyż – i przoły jij – pokolynia ślōnskich dziecek, chocioż poznowały jōm z pomocōm polskij abo niymieckij godki. Z tym przekładym ale Pippi zaczyno tyż godać po naszymu!

Mówią, że mowa jest srebrem, a milczenie złotem. Czy zawsze? Czy przypadkiem milczenie nie jest sposobem na wyparcie z pamięci tragicznych wydarzeń, których się było świadkiem albo współsprawcą? Czy nie powoduje cierpienia, nie niszczy rodzin, nie dzieli społeczności? Czy nie zabija?

Annemarie, która przybywa z głębi Rzeszy na opolską wieś, by w ramach Reichsarbeitsdienst pełnić służbę w gospodarstwie Stanoschów i Paul, który, oczekując na wezwanie do Wehrmachtu, zmaga się z rodzinnymi problemami przerastającymi jego młodzieńczy umysł. Oboje są młodzi, oboje są świadkami takich wydarzeń i oboje woleliby nie wiedzieć i nie widzieć.

Te ôpolske dziołchy, wielkie paradnice, kŏzały se posyć cerwōne spōdnice…” Monika Neumann czerwonej spódnicy jeszcze nie posiada, ale ôpolskōm dziołchōm jest z krwi i kości. Jest absolwentką Instytutu Filologii Germańskiej w Opolu i już za bajtla odkryła w sobie szczególne upodobanie do historii o tym, jak na jej małym skrawku Ślōnska bōło piyrwej.

Klasyka światowej literatury po śląsku - dla dzieci i dorosłych - przetłumaczona z angielskiego na śląski przez Grzegorza Kulika.

Śląska wersja książki "Alicja w krainie dziwów" z oryginalnymi ilustracjami Johna Tenniela oraz audiobookiem czytanym po śląsku przez Annę Bączek-Lieber.

Nowe tłumaczenie Grzegorza Kulika wypełnia kolejną lukę. Pokazuje, że po śląsku można myśleć i mówić o sprawach abstrakcyjnych, można budować metafory, można opisywać świat czarodziejski i zaczarowany. Kolejne tłumaczenia charakteryzuje coraz bogatsze słownictwo, synonimika, subtelniejsze są struktury syntaktyczne. „Przigody ôd Alicyje we Kraju Dziwōw” to lektura dla śląskojęzycznych fanów powieści i czarodziejskich opowieści, filozoficznych opowiastek i wierszowanych refleksji.

prof. Jolanta Tambor

Strony: 192

Oprawa: twarda

audiobook: płyta CD z plikami mp3

Reisememoiren – Adam Pe(j)ter Kubik

Reisememoiren. Oberschlesien – Heidelberg – Südtirol – Yale – Texas – St Andrews – Schottland.

DEUTSCH: Oberschlesiens Multikulturalität wird oft angepriesen, doch nur selten wird die weitverbreitete Mono(ton)lingualität des Polnischen im geschriebenen Wort durchgebrochen. Diese kann nämlich nicht wahrhaftig die Region in ihrer sprachlichen Diversität widerspiegeln. Anders ist es hingegen um die „Reisememoiren“ von Adam Peter Kubik bestellt. Der Autor wagt einen Versuch, seine Reisen auf eine literarische Weise in den beiden Minderheitensprachen Oberschlesiens – Deutsch und (Ober)Schlesisch – zu erfassen. Mit seinen persönlichen Reflexionen und lyrischen Erinnerungen nimmt er die Leserschaft auf eine Erkundungsreise mit, die ihn auf seiner Suche nach dem kulturellen Erbe Oberschlesiens durch Europa und Amerika begleiten kann. Neben dem deutschen Buchteil von 150 Seiten und dem 80-seitigen schlesischen Part wurde das Buch mit einem englischsprachigen Nachwort von Prof. Tomasz Kamusella versehen, was insgesamt die einheimische Perspektive auf Oberschlesien umso mehr verdeutlicht.

ŚLŌNSKI: Gōrnoslōnskŏ multikulturalität je kans wychwŏlanŏ, ale tak richtig yno niykedy je ta dojś fest verbreitowanŏ mono(tōn)lingualität polckij gŏdki we schreibniyntych formach jynzyka durchbrechowanŏ. Ta zajś sama niy poradzi ôddać tak richtig spezifiki regiōnu we ônygo gŏdkowyj diversität. Inakszyj zajś prezyntuje tyn fenomyn Adam Pejter Kubik we ônygo „Reisememoiren“. Tukej autor sztartuje prōba literackygo beschreibungu ônygo reisōw we ôbu gŏdkach, ftore sōm typisch do minderheitōw we Oberschlesien/Gōrnym Ślōnsku – deutsch a po naszymu/po ślōnsku. Ze ônygo ôsobistymi reflexiōma a liryckymi erinnerungōma biere ôn czytelnikōw na erkundungsreisa mit, ftorzi mogōm ônygo begleitować bez Europa a Hamerika, kaj bōł ôn szukoł kulturowy erbe Oberschlesien/Gōrnygo Ślōnska. Kole niymieckij teili bucha ze 150 seitōma a 80-seitowym textym po ślōnsku znejś idzie nachwort we angylckij gŏdce ôd prof. Tomasza Kamuselle, co jeszcze barzij pokŏzuje ślōnsko-swojskŏ perspektiva na Oberschlesien/Gōrny Ślōnsk.

Zbiór 7 opowiadań Tomasza Kamuselli, które pierwotnie powstały po angielsku a na śląski przetłumaczył je Marcin Melon. Książka traktuje o trudnych sprawach, często życiu w dyktaturach, które dzieją się poza Śląskiem, ale które dało się oczywiście przetłumaczyć także na ten język. Opowiadania poprzedzone są słowem wstępnym po angielsku, śląsku i podlasku!

Ze wstępu Marcina Melona:

Trefiyły mi sie do przekłodanio ôsprowki Tomasza Kamuselli. Te kōncki na zicher niy sōm wicowne, fto wiy, możno to je kyns nojbardzij pesymistycznyj prozy, jakoście ôtok czytali. (Chocioż musza pedzieć, co przi "Zaś Nazod" miōł żech trocha szpasu.) Co je takigo ôszkliwego we świecie, ô kerym ôsprowio Kamusella? Nojbardzij chyba to, że to je gynau tyn sōm świot, na kerym żyjymy. Kamusella – historyk ze szkockigo Uniwerzytejtu Saint Andrews (trzecigo nojstarszego i - wele "Wachtyrza" - drugigo nojlepszego we Wielgij Brytanii) – zno tyn świot aże za dobrze i mo świadomość, co terozki, kej prawie to czytocie, kajś ftoś łōmie prawa inkszych ludziōw. I wiy, co małowiela poradzymy z tym zrobiyć, nale katać bydymy siedzieć po cichu? Beztōż pado po angelsku, co kajś muszōm być te "Limits", granice, kerych niy śmiymy przepasować, a po ślōnsku – we godce swojigo Hajmatu – ryczy: "Styknie!" Styknie już łōmanio praw myńszości, styknie mordowanio ludziōw skuli pofyrtanych idyji, styknie tajlowanio ludzkości na lepszo i gorszo zorta. A jo rycza z nim, bo co inkszego nōm ôstało?

Język: angielski i śląski

Spis treści:

Marcin Melon powraca! Tym razem nie z nowym "Kōmisorzym Hanusikym" ale pierwszą śląską powieścią socrealistyczną, powieścią socNIErealistyczną, powieścią feministyczną! Ale książka nadal w klimacie komediowym i cała po śląsku, stąd ukazuje się w "Serii ze zicherkōm"

Truda Latuscyno z Ferrum Kolōnije to je richtich robotno baba, kero mo czas na wszysko. Kej już posprzōnto we chałpie i uwarzi ôbiod Latuskowi, to jeszcze znojdzie czas, coby wyretować socjalizm. A gizdōw, kere chcōm go ôbalić, je mocka: hamerykańske agynty, ufoki i inksze pierōństwo. Cołko prowda ô tym, jak wyglōndało żywobycie ślōnskich babōw we PRL-u. No, możno niy-cołko…

Ilustracyje: Jacek Siegmund

Nojlepszo kryminalno kōmedyjo po ślōnsku ôd czasōw "Kōmisorza Hanusika"!

Adrian Katroshi "Utropy Micyny", dyć nie kożdy superbohater nosi plała. 7 ôpowiŏstek kryminalnych napisanych ze swadōm i szpasym.

Adrian Katroshi - rocznik 1975 z Bytōmia, pisze po ślōnsku niy yno ô Ślōnsku (blog Utropy Micyny, artykuły na Wachtyrzu). Autor scynariusza do filmu "Zgorszenie publiczne". Przociel ślōnskij godki, filmu i heavy metalu.

Zbiór opowieści Wihajster do godki Barbary Szmatloch pięknie pokazuje, że niektórych zjawisk ze świata Górnego Śląska nie da się przekonująco opowiedzieć w języku polskim. Bo jak wytłumaczyć komuś, co to są fizymatenta czy wihajster…

Wspólna praca naukowców oraz pasjonatów z obu części Górnego Śląska pod auspicjami PRO LOQUELA SILESIANA (siedziba w Chorzowie) oraz TOWARZYSTWO PIASTOWANIA MOWY ŚLĄSKIEJ "DANGA" (siedziba Cisek, woj. opolskie). Śląski elementarz przeznaczony do nauki pisania i czytania w ustandaryzowanym śląskim zapisie.

Tom drugi wielotomowego wydawnictwa, które ma objąć jak największą ilość słownictwa typowego dla gwar śląskich z terenu całego Śląska (także w granicach Republiki Czeskiej i Republiki Słowackiej). Zawiera wyrazy gwarowe (w zasadzie XX-wieczne, choć zdarza się też starsze słownictwo) będące w czynnej i biernej sferze leksyki, wyrazy ustępujące na skutek zmian cywilizacyjnych, wyrazy nowo przejęte, wymarłe, zapożyczenia obce, nie odnotowuje nazw własnych. W Słowniku nie uwzględnia się leksyki gwar przyniesionych na Śląsk przez ludność przybyłą tu po II wojnie światowej. W części wprowadzającej zamieszczono: skróty źródeł, skróty nazw powiatów i subregionów Śląska, skróty członów nazw miejscowości, inne skróty, znaki graficzne, wykaz cytowanych miejscowości (uzupełnienia), zasady dokumentacji geograficznej, opis budowy artykułu hasłowego.