Publikacje

Mówią, że mowa jest srebrem, a milczenie złotem. Czy zawsze? Czy przypadkiem milczenie nie jest sposobem na wyparcie z pamięci tragicznych wydarzeń, których się było świadkiem albo współsprawcą? Czy nie powoduje cierpienia, nie niszczy rodzin, nie dzieli społeczności? Czy nie zabija?

Annemarie, która przybywa z głębi Rzeszy na opolską wieś, by w ramach Reichsarbeitsdienst pełnić służbę w gospodarstwie Stanoschów i Paul, który, oczekując na wezwanie do Wehrmachtu, zmaga się z rodzinnymi problemami przerastającymi jego młodzieńczy umysł. Oboje są młodzi, oboje są świadkami takich wydarzeń i oboje woleliby nie wiedzieć i nie widzieć.

Te ôpolske dziołchy, wielkie paradnice, kŏzały se posyć cerwōne spōdnice…” Monika Neumann czerwonej spódnicy jeszcze nie posiada, ale ôpolskōm dziołchōm jest z krwi i kości. Jest absolwentką Instytutu Filologii Germańskiej w Opolu i już za bajtla odkryła w sobie szczególne upodobanie do historii o tym, jak na jej małym skrawku Ślōnska bōło piyrwej.

Klasyka światowej literatury po śląsku - dla dzieci i dorosłych - przetłumaczona z angielskiego na śląski przez Grzegorza Kulika.

Śląska wersja książki "Alicja w krainie dziwów" z oryginalnymi ilustracjami Johna Tenniela oraz audiobookiem czytanym po śląsku przez Annę Bączek-Lieber.

Nowe tłumaczenie Grzegorza Kulika wypełnia kolejną lukę. Pokazuje, że po śląsku można myśleć i mówić o sprawach abstrakcyjnych, można budować metafory, można opisywać świat czarodziejski i zaczarowany. Kolejne tłumaczenia charakteryzuje coraz bogatsze słownictwo, synonimika, subtelniejsze są struktury syntaktyczne. „Przigody ôd Alicyje we Kraju Dziwōw” to lektura dla śląskojęzycznych fanów powieści i czarodziejskich opowieści, filozoficznych opowiastek i wierszowanych refleksji.

prof. Jolanta Tambor

Strony: 192

Oprawa: twarda

audiobook: płyta CD z plikami mp3

Obrazy na okładkach, podobnie jak w Paternoster Honoraty Faber, są autorstwa Sabiny Pasoń, bo Pulver to na wskroś kobieca książka. Pulver osadzony  jest w odwiecznej historii Blütenev’, Malzmia, Fruchtmartha dodających sił i dbających o rozum i duszę oraz ciało swych bartników, piernikarzy, piwowarów, rzeźbiarzy i mnichów.

Narrator to architekt  Konstanty Faber – brat Georga szachisty, organisty i przedsiębiorcy.

Rzecz dzieje się na Górnym Śląsku w jego magicznym pejzażu  zmienianym Heddę:

„Hedviga, famulusa Konstantego, tak w myślach nazwałem dziewoję, która miała mnie zawieźć do naszego miasta i towarzyszyć na Górnym Śląsku. Możliwe, że opalona, złotowłosa kujonka w krótkawych spodniach znajdująca sens życia w zdobywaniu wiedzy      o dziejach minionych, dającej się wyuczyć bez zrozumienia istoty czasu, miejsca i ludzi była moją bratanicą. Coś tam do mnie docierało o potomstwie brata, ale ponieważ sam nie poruszał tego tematu to i ja nie odczuwałem takiej potrzeby.

Próbowała osiągnąć swój cel zimnym, beznamiętnym, wręcz bezdusznym studiowaniem, naśladowaniem, powielaniem. Zapomniała o sercu i duszy, o duchach gliny, wosku, drewna, kamienia, czyli o naszym Bogu wcielonym, którego uwięziła w laptopie. Dumna architektka, ba, urbanistka przyszłości, zbierała, gromadziła, kumulowała szkice już istniejących budynków, a rysowała przecież całkiem, całkiem przyzwoicie i w swoich projektach bez szansy realizacji łączyła najniezwyklejsze idee gigantów dobrego smaku czasów minionych. Neuschwanstein wpływa w jej szkicowniku w Sagradę Familię Tadż Machal wchłania Watykan i Wersal, Wielki Mur okala Chichen Itza, katedry stoją w lasach deszczowych, barokowy kościół Wies dryfuje na Santa Marii – doskonałe czarno-białe kompozycje.

Była wzorcową molicą książkową i bardzo utalentowaną inżynierką VR, specjalistką głębokiego uczenia się - SF, poruszała się zgrabnie w świecie nowoczesności.

Nie dane jej też zrozumieć ukochania przyrody czy sztuki jej ojca. O Bachu słyszała, owszem słyszała. No tak Bach, Beethoven. Ktoś, coś, gdzieś, kiedyś na organy? Fajna muza… No i tyle. Bach wykorzystywał córki do przepisywania kompozycji, a Beethoven kiepsko płacił kopistce, córce gewerkena.

Za ekscytujące uznała poznanie tego, co myśleli i czego dowiedzieli się dawni budowniczowie (oraz budownicze!). Aby przyswoić (ukraść) to i wymieszać (zmiksować)     w swych projektach. Subiektywne (de gustibus…), architektoniczne poronienie, ukrywała pod nazwą travailleryzmu. W skrytości ducha szczerze podziwiała poprzedników.  Była przekonana, że uwierzytelni prowokacyjny melanż stażem u mnie, u  budowniczego o nieskalanej reputacji zawodowej i niepodważalnych osiągnięciach, o niekłamanej sławie i prestiżu, z mnóstwem zleceń i furą pieniędzy.”

Puste krzesła to zbiór tekstów historycznych napisanych w formie literatury faktu, reportażu historycznego. Obok tego, na zawartość książki składają się eseje związane z historią Żydów pochodzących z obszaru Śląska (dominują postaci wywodzące się z Górnego Śląska) oraz podejmujące watki dziedzictwa materialnego, które pozostały na tym terenie. Cezurą czasową jest rok 1945, choć niektóre z wątków poprowadzone są do współczesności.

Zainteresowanie autora, od wielu lat zawodowo zajmującego się w swojej pracy muzealnej i publicystycznej oraz naukowej sprawami Żydów Europy Środkowej, koncentruje się na środowisku Żydów niemieckich (niemieckojęzycznych).

Strony: 216

Oprawa: miękka

Reisememoiren – Adam Pe(j)ter Kubik

Reisememoiren. Oberschlesien – Heidelberg – Südtirol – Yale – Texas – St Andrews – Schottland.

DEUTSCH: Oberschlesiens Multikulturalität wird oft angepriesen, doch nur selten wird die weitverbreitete Mono(ton)lingualität des Polnischen im geschriebenen Wort durchgebrochen. Diese kann nämlich nicht wahrhaftig die Region in ihrer sprachlichen Diversität widerspiegeln. Anders ist es hingegen um die „Reisememoiren“ von Adam Peter Kubik bestellt. Der Autor wagt einen Versuch, seine Reisen auf eine literarische Weise in den beiden Minderheitensprachen Oberschlesiens – Deutsch und (Ober)Schlesisch – zu erfassen. Mit seinen persönlichen Reflexionen und lyrischen Erinnerungen nimmt er die Leserschaft auf eine Erkundungsreise mit, die ihn auf seiner Suche nach dem kulturellen Erbe Oberschlesiens durch Europa und Amerika begleiten kann. Neben dem deutschen Buchteil von 150 Seiten und dem 80-seitigen schlesischen Part wurde das Buch mit einem englischsprachigen Nachwort von Prof. Tomasz Kamusella versehen, was insgesamt die einheimische Perspektive auf Oberschlesien umso mehr verdeutlicht.

ŚLŌNSKI: Gōrnoslōnskŏ multikulturalität je kans wychwŏlanŏ, ale tak richtig yno niykedy je ta dojś fest verbreitowanŏ mono(tōn)lingualität polckij gŏdki we schreibniyntych formach jynzyka durchbrechowanŏ. Ta zajś sama niy poradzi ôddać tak richtig spezifiki regiōnu we ônygo gŏdkowyj diversität. Inakszyj zajś prezyntuje tyn fenomyn Adam Pejter Kubik we ônygo „Reisememoiren“. Tukej autor sztartuje prōba literackygo beschreibungu ônygo reisōw we ôbu gŏdkach, ftore sōm typisch do minderheitōw we Oberschlesien/Gōrnym Ślōnsku – deutsch a po naszymu/po ślōnsku. Ze ônygo ôsobistymi reflexiōma a liryckymi erinnerungōma biere ôn czytelnikōw na erkundungsreisa mit, ftorzi mogōm ônygo begleitować bez Europa a Hamerika, kaj bōł ôn szukoł kulturowy erbe Oberschlesien/Gōrnygo Ślōnska. Kole niymieckij teili bucha ze 150 seitōma a 80-seitowym textym po ślōnsku znejś idzie nachwort we angylckij gŏdce ôd prof. Tomasza Kamuselle, co jeszcze barzij pokŏzuje ślōnsko-swojskŏ perspektiva na Oberschlesien/Gōrny Ślōnsk.

Reprint (polsko-niemiecki) Ilustrowanego przewodnika po górnośląskim okręgu przemysłowym Leo Woerla z 1904 roku to zaproszenie do wyjątkowej przygody i podróży w czasie po wielokulturowym Górnym Śląsku. Akcja rozgrywa się w miejscach - wydawałoby się - nierzadko dobrze znanych i bliskich, mijanych co dnia, a jednak oglądanych z innej perspektywy i osadzonych w odmiennej rzeczywistości - na styku kilku światów, kultur i czasów. Przemierzając górnośląskie miasta wyposażeni w stuletnie mapy, wystawieni na działanie reklam z początków poprzedniego stulecia, poszukując hoteli i restauracji sprzed ponad stu lat, doświadczymy dzisiaj równie dużo emocji i wrażeń jak te, które obiecywał wydawca odwiedzającym górnośląski okręg przemysłowy w początkach XX wieku. Wydanie zawiera wkładkę w postaci planów poszczególnych miast. 

Tom jest pokłosiem międzynarodowej konferencji historycznej z 2018 r., zorganizowanej przez IPN Katowice razem z Muzeum w Gliwicach. Na tom składa się 16 artykułów, które koncentrują się na roku 1918, ale także opisują wydarzenia wcześniejsze i późniejsze, traktując ten rok jako moment szerszego zjawiska transformacji politycznej i społecznej w regionie. Wśród autorów są historycy z Polski i Niemiec.

Pierwsza powieść o życiu eurosierot:
Było ich czworo, a ich drogi co rusz się przecinały. Przed laty wszystko wydawało się prostsze Robert i Alina, Janek i Marca. Teraz jest Dorotka, rozwód, kredyt, wróżby z kart, chwilówki i zdrapki.
Rok 1999. Ruda Śląska. W jednym familoku mieszkają Marca, nad nią Robert z Jankiem i Omamą (oma śląska babcia, która weszła w rolę mamy), a na dokładkę Alina, która czuje się częścią ich rodziny. To czas pierwszych miłości, pierwszego alkoholu i marzeń o innym życiu, które płyną w atmosferze końca wieku i ostatniego satanistycznego mordu rytualnego.
Rok 2009. Ustroń, Katowice. Spełniają się sny o wyrwaniu się do lepszego świata. Alina mieszka z córką w Superjednostce (bloku marzeń), a jej przyjaciele dostają pracę w górskim kurorcie pomimo kryzysu. Czy jest lepiej? Niekoniecznie. Czy mogło być gorzej? Z pewnością!
Rok 2019. Ruda Śląska. Reunion, spotkanie po latach. Czas podsumowań i rozpaczliwych prób naprawienia relacji. To także powrót do dziecięcych zabaw i klątw, które wyjaśniają pewne zdarzenia lepiej niż fakty z przeszłości.
W najnowszej powieści Anna Cieplak opowiada o ludziach, których mijamy każdego dnia. Choć metrykalnie dorośli, z powodu osierocenia, którego doświadczyli w okresie nastoletnim, wciąż zadają sobie trudne pytania. Czy jestem wystarczająco dobry? Czy nie zostanę porzucona? Czy powinnam starać się bardziej?
Mocna, wyrazista i aktualna powieść o Polsce w Unii Europejskiej i osieroconym pokoleniu młodych osobach, zmuszonych dorastać bez dorosłych, którzy za chlebem wyjechali na Zachód. Uciążliwie szczera, rozbrajająco zabawna i boleśnie życiowa.

Publikacja ta jest ósmym tomem serii wydawniczej w ramach Archiwum Historii Mówionej i stanowi zaproszenie oraz wprowadzenie do niezwykłego świata „historii mówionej”.

Inspiracją do stworzenia tomu ósmego stały się dwie rocznice: 30 rocznica zjednoczenia Niemiec oraz rocznica powstania struktur Mniejszości Niemieckiej na Śląsku, Warmii i Mazurach. Przemiany polityczno-ekonomiczne ostatnich trzech dekad zdecydowały o ukształtowaniu się nowego ładu społecznego w Europie.

Pragniemy podzielić się z Państwem wspomnieniami i doświadczeniami mieszkańców Śląska oraz Warmii i Mazur, którzy zechcieli nam opowiedzieć swoje historie.

Publikacja polsko-niemiecka.

Opiekun naukowy: dr Joanna Lusek

Oprawa: twarda z obwolutą

Liczba stron: 164

Od zawsze chodziło o skarby. Wśród zawiłych korytarzy i utajnionych części wznoszącego się nad Kwisą zamku Czocha skradają się rabusie. Nie wiedzą, że gdyby nawet wywieźli wszystko i tak zostanie dużo więcej Seria wybuchów budzi ze snu Olbrzyma. Tam, gdzie jego korytarze zalane są wodą, naziści chowają swoje skarby. Twierdza Kłodzko nie zazna ciszy. Drżą tam codziennie, w obawie przed złupieniem, złote i srebrne precjoza, porcelana i królewskie regalia. Noc także nie przynosi spokoju. Precyzyjni złodzieje wycinają płótna z ram w Auli Leopoldina i rozmywają się w ciemnościach. Czterej pancernymi w labiryncie mrocznych korytarzy kłodzkiego bastionu szukają ukrytego ładunku i zapalnika. Tylko w Miedziance cisza wszystkie skarby zostały zdobyte.
Po Wrocławiu wędruje zawadiacki Wojaczek. Zainteresowanych zaprowadzi na seans w kinie Dworcowym i dla rozrywki powiesi na szelkach szatniarza Klubu Związków Twórczych. Takiej awantury nie powstydzą się nawet Kargul z Pawlakiem, niezmiennie królujący w Dobrzykowicach.
Na kolejnych stronach wiatr hula nawet do 250 km/h. Może dlatego na Śnieżce latają talerze? Nie przekona się o tym Wanda Rutkiewicz, wybierając spokojny nocleg na strychu Szwajcarki. Jak w każdej historii o skarbach i w tej są ofiary. Do schroniska nigdy nie wrócą turyści wędrujący Białym Jarem, a na Zakręcie Śmierci mgła znowu przysłoni drogę
Nie zwlekaj! Już teraz rozpocznij poszukiwanie skarbów z Sekretami Dolnego Śląska!

Zdyszany gazeciarz zdziera sobie głos, wołając: Sensacja! Sensacja! W kopalni Guido zawodu górnika uczy się perski książę. Wincenty Pstrowski zaczepnie woła: Kto wyrąbie więcej ode mnie?, a uratowany Alojzy Piątek łamiącym się głosem pyta: Jak grał Górnik? Serce kapitana drużyny Stanisława Oślizło nigdy nie biło tak szybko. Dwukolorowy żeton obraca się w powietrzu. Czerwony, zielony, czerwony Zielony! Górnik w finale europejskich rozgrywek pucharowych!
Czas wydziera kolejne kartki z kalendarza. Jest 5 listopada 1985 roku. Zbigniew Religa i jego kardiochirurdzy przeprowadzają pierwszą w kraju udaną transplantację serca. Tego dnia cały świat usłyszał o Zabrzu. Na ulicach, w parkach, kawiarniach i domowych zaciszach szczęśliwi zabrzanie opowiadają sobie legendę o podziemnej drodze wodnej Pewnej nocy grupa śmiałków schodzi do podziemi niedaleko ulicy Miarki. W ciemności ich oczy odnajdują Główną Kluczową Sztolnię Dziedziczną! Na autobanie panuje ruch, kierowcy spieszą się na koncert Krystiana Zimermana lub na premierę do kina Roma. Niektórzy jeszcze pamiętają wycieczki tramwajem przez granicę. Na gości czeka elegancki Admiralspalast gotowy odkryć znaczenie pięciu głów na swych bocznych elewacjach.
Jeśli chcesz się dowiedzieć, czy to prawda, że w stalowym domu nie wbijesz nawet gwoździa, dlaczego zawalił się wiadukt nad torami kolejowymi przy ulicy 3 Maja, gdzie był kręcony Piłkarski poker i co Zabrze ma wspólnego z Bałkanami, ta książka jest właśnie dla Ciebie!

Opowieść o człowieku, który dla odnalezienia zaginionego ucznia gotów był poświęcić wszystko, a zarazem przewrotna biografia Gliwic miasta o dwóch tożsamościach, które dzieli czas.
Lato, 1932 rok. Do niemieckiego Gleiwitz w pogrążonej w kryzysie Rzeszy przyjeżdża młody nauczyciel. Martin Weber szybko zdobywa zaufanie dyrektora szkoły i sympatię uczniów, wśród których są synowie gliwickich fabrykantów i miejscowej śląsko-niemieckiej elity. Jednak gdy naziści dochodzą do władzy, konflikt w szkole jest nieuchronny. Następuje zderzenie etycznych postaw i idei, a stawką w walce o dusze młodych ludzi staje się życie
Współczesne Gliwice. Ambitny nauczyciel Marcin Burdyga dostaje pracę w prestiżowym liceum. Jest lubiany przez uczniów, ale zarazem budzi zawiść współpracowników, którzy nie chcą w swoim gronie mąciciela. Pewnego dnia znika bez wieści jeden z jego uczniów. Marcin, działając wbrew policji i wbrew logice, podejmuje prywatne śledztwo, aby odnaleźć podopiecznego. Jego poszukiwania stają się początkiem podróży w czasie, a zarazem tworzą przewrotną opowieść o Gliwicach? Gleiwitz? A może Glajwic?

Książka prof. Ewy Chojeckiej pokazuje, jak ważne procesy społeczne zachodzą na współczesnym Górnym Śląsku, w jaki sposób kształtuje się nowoczesna wielowyznaniowa i wieloetniczna tożsamość kulturowa regionu i jaki w tym udział ma współczesne protestanckie budownictwo kościelne.

Godne uwagi są wszystkie zamieszczone w książce opisy kościołów od tych najskromniejszych, powojennych, po okazałe świątynie powstałe u schyłku XX i na początku XXI wieku. Książkę należy traktować jako postscriptum do wielkiego jubileuszu 500-lecia Reformacji, a jednocześnie jako punkt wyjścia do refleksji na temat wkładu Kościołów i ich świątyń w europejską kulturę XXI wieku.

Prof. dr hab. Jan Harasimowicz
Uniwersytet Wrocławski
Instytut Historii Sztuk

Strony: 168

Oprawa: twarda

Opracowanie ks. prof. Andrzeja Hanicha to w ocenie recenzentki, prof Stanisławy Sochackiej,  „uporządkowana i skumulowana refleksja na temat nazw miejscowości ujęta w schemat metodologicznie opracowanych haseł”, która „łączy w sposób interdyscyplinarny wiedzę z zakresu nazewnictwa polskiego i niemieckiego na Śląsku z tradycją kościelną w sposób kompetentny, stricte naukowy, zwłaszcza w zakresie prezentacji materiału historycznego”. Hasło główne to nazwa polska w aktualnym brzmieniu urzędowym, której towarzyszy powojenna polska nazwa przejściowa oraz niemieckie: starsza (słowiańska powierzchownie zniemczona), nazistowska (z lat 1934–1937), czasem również dodatkowa (nadawana współcześnie miejscowościom z min. 20% mieszkańców pochodzenia niemieckiego), a także lokalizacja urzędowa i kościelna. Dzięki mapie, rysowi historycznemu i osobnym częściom słownika opisującym miejscowości, które w roku 1992 r. przeszły do diecezji gliwickiej i kaliskiej, otrzymujemy całościowy obraz nazewnictwa diecezji opolskiej w perspektywie czasu i przestrzeni.

Strony: 380

Oprawa: twarda

Smrek. Monografia historyczna to antologia fragmentów ponad trzydziestu historycznych tekstów związanych z tytułowym izerskim wzniesieniem — relacji podróżnych, listów, wspomnień, dzieł naukowych, haseł encyklopedycznych — obejmujących okres od drugiej połowy XVIII do początku XX wieku. Opatrzono je współczesną codą, na którą składają się wiersze Grzegorza Tomickiego z cyklu Wariacje gersdorfowskie. Patronem tomu jest Adolph Traugott von Gersdorf (1744–1807), właściciel Unięcic i łużyckiej części samej góry — to za jego sprawą Smrek (Smrk, Tafelfichte, 1124 m n.p.m.) zyskał sławę i stał się atrakcją turystyczną; on sam odwiedził szczyt ponad 80 razy. Pośród pozostałych autorów spotkamy m.in. przyszłego prezydenta USA, pruskiego feldmarszałka, przyrodników, geologów, mineralogów, krajoznawców, ludzi pióra, artystów, historyków, duchownych, a także nauczyciela pewnej wiejskiej szkoły. Perspektywy, z których piszą, pokazują pierwsze od zachodu wzniesienie Gór Olbrzymich — punkt graniczny od zarania dziejów — w kulturowo-historyczno-podróżniczym kalejdoskopie, tworzącym wszechstronny literacki portret jedynego w swym rodzaju izerskiego fenomenu oraz jego najbliższego otoczenia, należącego do trzech krain geograficznych: Śląska, Czech i Łużyc. Całości dopełniają ilustracje z epoki, m.in. grafiki Friedricha Christopha Nathego, towarzysza wielu wypraw pana von Gersdorfa, oraz mało znany rysunek Caspara Davida Friedricha.

Hindenburg jesienią 1934 roku. Mroczne tajemnice rodziny inżyniera Huty Donnersmarcka doprowadzają do tragedii.

Angielska dziennikarka Lotti Dehner wraca na Górny Śląsk i prosi lipińskiego radcę Adolfa Jendryska, aby towarzyszył jej podczas przyjęcia w domu inżyniera Wilmara Tebbe. W czasie kolacji dochodzi do tajemniczego zabójstwa. Jendrysek rozpoczyna śledztwo.

Klimat wyjęty wprost z powieści Agaty Christie. Adolf Jendrysek niczym Herkules Poirot

W najnowszej powieści Moniki Kassner znalazłam wszystko to, co cenię sobie w dobrych kryminałach – zawiłe dochodzenie, subtelne poczucie humoru i trzymającą w napięciu fabułę naznaczoną rodzinnym sekretem.

Autorka przenosi czytelnika w świat przedwojennego Hindenburga (Zabrza) z taką łatwością, jakby sama zaledwie chwilę wcześniej spacerowała tamtejszymi ulicami. Szeroka wiedza historyczna w połączeniu z lekkim piórem, to przepis na doskonały kryminał retro, od którego trudno się oderwać.

Sabina Waszut