Jeden akt po ślōnsku (zbiōr) - Aleksander Lubina

Klara podchodzić, halŏ Hanka po policzku, biere jego dłōń i przykładŏ do swojego lica. Klara: To tak jak my, mōj ty Manku, Emanuelu. Manek (Biere jōm w ramiōna i halŏ po gowie.): Jak my… kiejś. (Ukradkym wyciyrŏ płaczkã.) Klara idzie do komody i wyjmuje pŏrã sznuptychlōw, podŏwŏ Mankowi. Klara: Tyn ze słōnecznikiym…? Manek: Tyn ze słōnecznikiym! Klara: Słōneczniki jak ze ôbrazka, tego… no wiysz... Vincenta! Sebrane w baldachogroniaste, wiechowate abo słożōne we kłosowate kwiŏtostany. Listki sōm ułożōne porzōnd w dwōch abo trzech regyrōnkach, sōm trwałe. Jejich korōny sōm żōłte i czerwōnawe, ôsobliwie w czynści szczytowej. Ino Vincynt poradził je tak malować. (Klara recytuje jak szkolŏrka i pociōngŏ nosym.) (Zwōni telefōn. Klara ôzprŏwio bez mobilniok.) Klara: Ja, ja. Tak bydzie, jak my gŏdali. Żŏdnych pōmian. Ja, ôba. Widzymy sie. Klara: Co ty godosz…! Niy potrefiłach ôdrōżnić – możno to była ôna niy ôn. Stworzynia modociane sōm podobne do samice, siwobrōnzowe i bez biołyj wstawki na krzidłach. Ôbie płci majōm podobnŏ miara i czŏrne nogi. Majoryntny samiec we szacie godowej je łupkowoczarny, z czŏrnõ tajlōm twarzowōm, garłym i piersiōm, biŏłym źrzadłym na krzidle, rōstowy ôgōn z czŏrnymi postrzodkowymi sterōwkami. Samica je siwo z rōstowy ôgōnym i kuprem, jaśniyjszŏ ôd samca. Kopciuszki zasiedlajōm budōnki, co na nich zakłŏdajōm gniŏzda. (Klara recytuje jak szkolŏrka i spoziyro Mankowi we ôczy.) Manek: Nasz synek gniazda swoigo niy mŏ, a nōs wyciepuje. Klara: Co ty gŏdŏsz, ôpamiyntej sie. To nasze dziecko. Manek: Dziecko? To dioboł. Wōnż. Ja, ja, wiym, tyś nawet wōnża miała rada. Klara: We siyrpniu w zygrodzie zimowym ukŏzoł sie maluśki wynżyk. Zaskroniec ajnfachowy (Natrix natrix) – gatōnek niejadowitego wynża z familije połozowatych (Colubridae). Samica je srogszŏ ôd samca. Manek: Jak u nos… Klara: Ustōń. Żywiōm sie płazami, rybami abo małymi gryzoniami, kere łykajōm bez wczaśniyjszego uśmiercaniŏ. My tk niy robimy! Atakyrujōm ino poruszajōnce sie zwiyrzynta. W niywole zaskrońce żyjōm do 15 lŏt. Napadniynty zaskroniec brōni sie, czynsto bez udŏwanie umrzitego, wypuszczŏ przi tym nieprzijymnie wōniajōncõ ciycz, co ekstra mŏ zniychyncić potyncjalnego drŏpieżnika. Może tyż wydŏwać doś głośny syk dlŏ odstraszyniŏ napastnika. Zaskroniec zawdziynczŏ miano żōłtawym flekōm „za skrōniami”. Fleki te sōm barzo klarowne – przizwŏlajōm snadnie poznać tyn niejadowity i niegroźny dlŏ czowieka gatōnek, ôbtŏczajōm jy czŏrne obwódki. Samica skłŏdŏ jajca ôd czyrwnia do lipnia. Po 2 miesiōncach wykluwajōm sie mode, ô dugości ciała kole 15 cm. Zarŏz sōm samodzielne. Manek: Zarŏz sōm samodzielne… Klara: Ustoń… Hanek podōł sie na ciebie. A ty to serca niy mosz? Te wiewiórki…? Manek: Mōsz pamiyńć. Klara: Na słōnecznikach w zygrodzie wisiały wiewiórki gowōm we spodek i zajadały sie ziŏrnym. Manek: Wiywiórki… Jedna z tajlōm grzbietową wybarwionōm na hercu, ze siwymi bokami i biołōm tajlōm bachrowōm, a drugŏ ô rzbiecie czarnobrunatnym i biołyj czynści bachrowyj, a bokach cieniowanych. Podzimym wywiōrki zmiyniajōm pelc na barzij gynsty i wybarwiony w siwym ôdciyniu. Klara: Dalszŏ pōmiana pelcu nastympuje na wiosna. Ôgōn pokryty je wosym porozkłŏdanym w dwōch pasmach. Wywiōrka mŏ duge uszy zakōńczōne kitkami. Kust wywiōrki ajnfachowyj stanowiōm nasiyniŏ, grziby, ôwoce, ale tyż ôwady, jajca i pisklŏki. Ôbserwowano było tyż przi spijaniu żywice. Manek: Wywiōrka ajnfachowŏ zamiyszkuje dziuple, kere utyka porostami i mchami, abo gniŏzda ptŏkōw, dobudowując zadaszenie abo sama buduje gniŏzda z trŏwy i drobnych gałōnzek i wyścielōne mchami. Je aktywnŏ w dziyń, nojbarzij rano i po połedniu. Klara: Niy ma jejich, wytli dymby, to i wiewówiórek niy ma. Wytli tyż inksze strōma. No to po co nom sam siedzieć pod lasym, jeźli lasa niy ma? Czas sie przekludzić do miasta. Umrził las, ôstanie dōm bez nŏs. Manek: Ôn tyn dom przedo. Zmiynił sie po tych sztudiach. Serce pomiynił na rozum. A gupi taki… Pokŏż te zdjyńcia. Tam się ôstoł nasz synek, jaki był… kiedyś. (Klara biere album, ôglōndŏ piyrszŏ i pokazuje Mankowi.) Klara: Sam w beciku, synek do krztu to becik modry. Uczy sie jeździć na kole, klin mu krwŏwi. Ze tytōm do szkoły. Sam na płōnka włazi. Tukej Gody – dostoł ksiōnżki. Tukej abitur. Manek idzie furt i parzi zielŏ. Manek: Pokrziwa, dzikŏ rōuza. Coby Cie kości mynij bolały. Ze lasa kiejś żech prziniōs. Klara: Umrził las, ôstanie dōm bez nŏs. Manek: To postanowiōne. Tak chciałaś. Klara: Ôba my postanowiyli… Ale nic my niy podpisali… a.