Smrek: Monografia historyczna z dużym udziałem pana von Gersdorfa i współczesną codą

Smrek. Monografia historyczna to antologia fragmentów ponad trzydziestu historycznych tekstów związanych z tytułowym izerskim wzniesieniem — relacji podróżnych, listów, wspomnień, dzieł naukowych, haseł encyklopedycznych — obejmujących okres od drugiej połowy XVIII do początku XX wieku. Opatrzono je współczesną codą, na którą składają się wiersze Grzegorza Tomickiego z cyklu Wariacje gersdorfowskie. Patronem tomu jest Adolph Traugott von Gersdorf (1744–1807), właściciel Unięcic i łużyckiej części samej góry — to za jego sprawą Smrek (Smrk, Tafelfichte, 1124 m n.p.m.) zyskał sławę i stał się atrakcją turystyczną; on sam odwiedził szczyt ponad 80 razy. Pośród pozostałych autorów spotkamy m.in. przyszłego prezydenta USA, pruskiego feldmarszałka, przyrodników, geologów, mineralogów, krajoznawców, ludzi pióra, artystów, historyków, duchownych, a także nauczyciela pewnej wiejskiej szkoły. Perspektywy, z których piszą, pokazują pierwsze od zachodu wzniesienie Gór Olbrzymich — punkt graniczny od zarania dziejów — w kulturowo-historyczno-podróżniczym kalejdoskopie, tworzącym wszechstronny literacki portret jedynego w swym rodzaju izerskiego fenomenu oraz jego najbliższego otoczenia, należącego do trzech krain geograficznych: Śląska, Czech i Łużyc. Całości dopełniają ilustracje z epoki, m.in. grafiki Friedricha Christopha Nathego, towarzysza wielu wypraw pana von Gersdorfa, oraz mało znany rysunek Caspara Davida Friedricha.

Na skraju Gór Izerskich, u zbiegu trzech granic, znam miejsce tak dziwne, że powinno się tam dojeżdżać z Wolimierza parową koleją zębatą. To Smrek, gdzie na łąkach rosną osobliwe grzyby. Od stuleci widać stąd więcej.

— Piotr Siemion, autor m.in. powieści Niskie łąki (2000) i Bella Ciao (2022)

Historyczna monografia Smreka, jednego z najwyższych i najpiękniejszych widokowo szczytów Gór Izerskich, jest kolejną gratką dla miłośników gór i górskich wędrówek, przygotowaną przez niestrudzone Wydawnictwo Wielka Izera. Ta bogato udokumentowana, a miejscami także poetycka (sic!) książka, zawierająca wiele bliżej nieznanych dotąd faktów i relacji z wycieczek na pograniczny wierzchołek polsko-czesko-łużycki, ozdobi niewątpliwie każdą półkę z literaturą górską.

— Maciej Świerkocki, autor m.in. tłumaczenia (2021) Ullissesa Jamesa Joyce’a

Ileś wspinaczek na jedną i tę samą górę. Niezbyt wysoką i nawet niezbyt znaną. Nie powiem, wciągnęło mnie to, bo sam po górach nie chodzę, a jeśli już chodzę, kojarzy mi się to z metaforą człowieka jako biedronki, która posadzona na źdźble, zawsze będzie się wspinać na sam czubek, by stamtąd ewentualnie odlecieć. Człowiek nigdzie nie odlatuje, jest to zatem atawizm, niezaspokojone dążenie, któremu to niezaspokojenie dodaje rzekomej wzniosłości. Akt pisania jest czymś podobnym, wspinamy się tak wysoko, jak tylko można, lecz nie da się tam zostać, trzeba spokojnie zejść, uważając, by nie potknąć się o jakiś kamyk albo korzeń i nie upaść tak całkiem.

— Adam Wiedemann, autor m.in. tomu Metro na Żerań (2016)

Marcin Wawrzyńczak z wielką kulturą języka i wyczuwalną miłością do krajobrazu Gór Olbrzymich przetłumaczył wybrane przez siebie teksty historyczne opisujące wyprawy na Smrek. Z pozoru techniczne obserwacje wprowadzają  nas niezauważalnie na kręte i często niebezpieczne ścieżki prowadzące na górę graniczną Sudetów. Książka przywraca sens prawdziwych wędrówek górskich, w których nieznane pociąga nas swoją tajemnicą, a duch Tolkiena i Czarodziejskiej Góry Tomasza Manna pobrzmiewa w opisach pełnych cennych, drobiazgowych obserwacji i nierzadko filozoficznych przemyśleń podróżników. Ulegamy ich urokowi, a elegancka szata graficzna dopełnia całości. Książka wagi historycznej i zarazem świetna lektura!

— Katarzyna Rotkiewicz-Szumska, malarka, współtwórczyni Teatru Cinema

Smrek: monografia historyczna z dużym udziałem pana von Gersdorfa i współczesną codą

wybrał, przełożył i przypisami opatrzył Marcin Wawrzyńczak

korekta: Tomasz Płóciennik, Ewa Wawrzyńczak

projekt okładki i skład: PontonStudio

110×180 mm

oprawa twarda szyta

204 strony

papier 115 g/m

kolorowe wyklejki

4 rozkładówki z grafikami

wstążka-zakładka

tom zafoliowany

ISBN 978-83-966862-1-3

(c) Wydawnictwo Wielka Izera – Chromiec 2023