Ujarzmianie Odry. Regulacja rzeki w XIX wieku w obrębie rejencji opolskiej

Dostępność:: na wyczerpaniu
Wysyłka:: 7 dni
Cena:: 4,52 € 4.52
ilość szt.

towar niedostępny

dodaj do przechowalni
Ocena:: 5
Producent: -
Kod produktu: pub321

Opis

Publikacja towarzysząca wystawie czasowej „Ujarzmianie Odry. Regulacja rzeki w XIX wieku w obrębie rejencji opolskiej” przygotowanej przez Muzeum Śląska Opolskiego oraz Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej, Opole 2014.

Publikacja dwujęzyczna: polsko-niemiecka

Opis wystawy:

Odra od wieków pełniła ważną rolę społeczno – gospodarczą. Była naturalnym zbiornikiem wody pitnej oraz żywności, nawadniała uprawy, wzmacniała system obronny, ułatwiała handel, usprawniała komunikację. Z rzeką wiązało się też wiele niebezpieczeństw. Częste wezbrania, zmienność koryta, trudności związane z zabudową i integracją terenów nadrzecznych czyniły z Odry uciążliwe sąsiedztwo. Nieregulowana, wylewała nawet kilka razy w roku, powodując każdorazowo wielkie szkody, niszcząc budynki, mosty i drogi. Większe powodzie w rejonie Opola wystąpiły w latach 1775, 1785, 1812, 1813, 1819, 1826, 1828, 1831. Wraz z upływem czasu, wskutek coraz większego zaludnienia doliny, coraz większego zwężania koryta przez zabudowywanie dotąd wolnych obszarów przepływu, wyrządzane szkody były coraz większe, a kiepski stan koryta utrudniał żeglugę.

Do wieku XVIII prace regulacyjne na Odrze prowadzone były w sposób doraźny i nieuregulowany prawnie. Podejmowane działania dotyczyły przede wszystkim zabezpieczenia brzegów przed wielkimi wodami. Wszelkie inwestycje utrudniał fakt podziału politycznego dorzecza i dopiero zniesienie barier rozdzielających rzekę pomiędzy odrębne organizmy państwowe stworzyło podstawy do podjęcia prac zorganizowanych centralnie. Rozpoczął się ważny dla rzeki i żeglugi etap dziejów.

Pierwsze próby ujarzmiania Odry związane były przede wszystkim z budową wałów przeciwpowodziowych i zabezpieczaniem brzegów za pomocą grobli. Wykonywano przekopy, prostowano zakola, koncentrowano koryto za pomocą zawiklenia oraz oczyszczano rzekę z pni drzewnych i jazów. Prace prowadzono wówczas na wielu odcinkach. W okręgu opolskim intensywne roboty trwały w latach 1770-1780.

Na początku XIX w. modernizacją rzeki i finansowaniem inwestycji zajęło się państwo. Programowa rozbudowa Nadodrza została zainicjowana w 1819 r. tzw. protokołem bogumińskim, który systematyzował sprawy kompleksowej regulacji Odry. Uznano, że rzekę należy poddać zabudowie na całej długości i założono, że odcinki między jej większymi dopływami powinny mieć stałą szerokość. W rejencji opolskiej prace prowadzone były w latach 1844-1858, równolegle w 35 różnych miejscach na ok. 130-kilometrowym odcinku. Początkowo, ze względu na kosztowny charakter, postępowały wolno i dopiero w II połowie XIX w. tempo porządkowania Odry wzrosło.

W 1873 r. utworzono odrębną administrację budowlaną – Zarząd Regulacji Rzeki Odry, w ramach prowincji śląskiej we Wrocławiu, której przekazano sprawy żeglugi i administracji technicznej, leżące dotąd w kompetencjach kilku rejencji. W ten sposób rzeka na przestrzeni blisko 700 km poddana została jednemu kierownictwu.

Rozpoczęto przygotowania do zakrojonej na szeroką skalę regulacji Odry, powołano nowe organy administrujące rzeką, zmieniono zasady zarządzania akwenem. Pięć lat później rozszerzono zasięg działania administracji na jej górny bieg aż do granicy prusko-austriackiej pod Boguminem. Przed rokiem 1896 Zarząd Regulacji Rzeki Odry tworzyło osiem urzędów wodno-budowlanych. Na górnej Odrze do Wrocławia urzędy znajdowały się w Raciborzu, Opolu i Brzegu. Od 1 grudnia 1898 r. w Opolu rezydował stały przedstawiciel Zarządu Regulacji Rzeki Odry w randze inspektora budowlanego.

Istotną przesłanką modernizacji górnej Odry była próba zapanowania nad przepływem wody. Regulacja przepływów pozwalała uzyskać odpowiednią głębokość dla żeglugi, a ogromne nakłady wydane na regulację mogły być zrekompensowane przez zyski wynikające z bezpieczeństwa powodziowego oraz wykorzystania rzeki do celów gospodarczych.

W drugiej połowie XIX w. rozpoczął się nowy etap regulacji – kanalizacja rzeki polegająca na budowie stopni wodnych i przekopywaniu kanałów śluzowych. W latach 1880–1886 ogromnym placem budowy było Opole. Jak wynika z zachowanej fotografii prowadzona inwestycja była skomplikowana i wymagała szczególnych przedsięwzięć. Koryto Odry było zamknięte jazem przelewowym, a żegluga odbywała się na jej lewym ramieniu zw. Wińską. Prawa strona służyła za port. W trakcie inwestycji istniejący jaz zastąpiono jazem iglicowym, obok niego postawiono śluzę komorową. Odtąd drogą wodną było właściwe koryto Odry a Wińska odgraniczona od rzeki stałym jazem, służyła jako kanał ulgi. Kanał Wiński zamknięto u góry jazem zastawkowym, a Młynówkę zamieniono na port zimowy (Winterhafen).

W 1888 r. Reichstag wydał ustawę, która zakładała m. in. skanalizowanie Odry od Koźla do ujścia Nysy i budowę portu przeładunkowego w Koźlu. Zasadnicze prace prowadzone były jednak dopiero w latach dziewięćdziesiątych XIX w. W styczniu 1891 r. powołano specjalną administrację budowlaną do zarządzania kanalizacją górnej Odry z siedzibą w Opolu, podlegającą bezpośrednio Zarządowi Regulacji Rzeki Odry. Kanalizowany obszar podzielono na trzy departamenty budowlane.

Uroczyste rozpoczęcie prac miało miejsce w Januszkowicach 21 sierpnia 1891 r. W latach 1891–1895 odcinek między Koźlem a ujściem Nysy, na długości 84 km, spiętrzono 12 stopniami wodnymi w Januszkowicach, Krępnej, Krapkowicach, Rogowie Opolskim, Kątach Opolskich, Groszowicach, Opolu, Wróblinie, Dobrzeniu Wielkim, Chróścicach, Zawadzie oraz przy ujściu Nysy. Równocześnie z kanalizacją kozielskiego odcinka Odry rozpoczęto w Koźlu budowę jednego z największych wówczas w Europie portów rzecznych. Pierwszy basen portowy ukończono w 1895 r., a dwa kolejne zostały wybudowane na początku XX w.

                                                                                                          dr Bogna Szafraniec

Produkty powiązane

Opinie o produkcie (0)

Wyświetlane są wszystkie opinie (pozytywne i negatywne). Nie weryfikujemy, czy pochodzą one od klientów, którzy kupili dany produkt.

do góry
Sklep jest w trybie podglądu
Pokaż pełną wersję strony
Sklep internetowy Shoper.pl