Nowości

Nowa książka jest kontynuacją podjętej przed kilku laty próby spisania historii hutnictwa i rozwoju przemysłu na Śląsku. Wieloletnie gromadzenie dokumentów i materiałów, żmudne przeszukiwania archiwów, zbiorów muzealnych oraz wielogodzinne rozmowy z mieszkańcami miejscowości związanych z tą tematyką, zaowocowały wydaniem w 2010 roku książki o historii hut i związanych z nimi kolonii w okolicach Ozimka nad Małą Panwią. Już przy okazji pracy nad nią, autor uświadomił sobie ścisłe związki Huty Małapanew w Ozimku i Kluczborskiej Huty w Zagwiździu. Zbliżająca się okrągła rocznica 260-lecia istnienia, zachęta ze strony przedstawicieli lokalnego samorządu oraz wewnętrzna potrzeba dokumentowania tej unikatowej, a jednocześnie ginącej historii, skłoniły do podjęcia pracy nad książką o Zagwiździu i jego okolicach. Nadal bowiem aktualne są stwierdzenia zawarte we wstępie do książki o Ozimku: „Upływ czasu sprawia, że giną dokumenty, umierają ludzie pamiętający dawne czasy i minione historie, niepamięć zaciera wydarzenia, które kiedyś wydawały się bardzo istotne. Dlatego wydaje się ważne spisanie i usystematyzowanie zgromadzonych informacji tak, aby czytając tę książkę można było poznać historię skrawka śląskiej ziemi. Aby móc sobie odpowiedzieć na pytanie, jak to się stało, że na najsłabiej rozwiniętym gospodarczo obszarze Śląska, w stosunkowo krótkim czasie w połowie XVIII wieku powstały ośrodki hutnicze, które odegrały istotną rolę w historii przemysłu europejskiego.” Tamte słowa są nadal aktualne, a oddawana w ręce czytelników książka, jest dalszą realizacją wtedy wyznaczonego celu.

Na 206 stronach, wzbogaconych 131 ilustracjami zaprezentowano genezę powstania, budowę i rozwój Kluczborskiej Huty, bogatą historię kolonii Friedrihsthal/Zagwiździe, najważniejsze postacie tej miejscowości oraz jej wspaniałe zabytki, z wielką pieczołowitością ratowane przez obecnych mieszkańców.

Historia hutnictwa południowo wschodniej części Opolszczyzny, w dolinie Małej Panwi i jej dorzecza sięga zamierzchłej przeszłości. Dziś już niewiele śladów zlokalizowanych na tym obszarze, przypomina to kiedyś znane, nie tylko w tej części Europy, rzemiosło. Czas pochłania nieliczne zabytki. Przykładem może być Huta Małapanew w Ozimku, kiedyś zwana Królewską, która dziś jest najstarszym zakładem hutniczym w Polsce, a jednym z najstarszych w Europie, funkcjonującym od momentu swojego powstania w połowie XVIII wieku do dnia dzisiejszego. Minęło już ponad 250 lat od czasu, kiedy na rozlewiskach Małej Panwi, pomiędzy wsiami Krasiejów i Schodnia, zaczęto wytapiać rudę żelaza, stosując nowoczesne na owe czasy metody. Założenia urbanistyczne architektury przemysłowej Ozimka, Jedlic i innych miejscowości na tym terenie oraz zabytki z nimi związane, a zachowane do dnia dzisiejszego, są unikatem w skali europejskiej, wartym nie tylko ratowania, ale także szerszego rozpropagowania. Obecnie stanowią one jedynie lokalną ciekawostkę. Jeszcze gorzej przedstawia się sytuacja tej grupy zabytków w gminach Zębowice i Dobrodzień, gdzie tradycje prywatnego hutnictwa sięgają jeszcze odleglejszej przeszłości. Ze względu na wyczerpanie się zasobów surowcowych, hutnictwo tego terenu zaniknęło już w XIX wieku i dziś tylko wąska grupa specjalistów ma świadomość istnienia na tym terenie licznych zakładów związanych z tą gałęzią gospodarki. Rozwój turystyki i wzrastająca świadomość historyczna społeczeństwa są okazją, aby wiedzę na ten temat oraz informacje o zabytkach z nimi związanych przekazać, nie tylko mieszkańcom tej ziemi, ale przede wszystkim odwiedzającym ją, a zainteresowanym tą tematyką gościom. Warto przypominać, że z całą pewnością późniejszy śląski przemysł, a także europejskie hutnictwo, wiele zawdzięczają tradycjom hutniczym doliny Małej Panwi.

W dolinie Małej Panwi. Historia fryderycjańskiej osady hutniczej Ozimek/Malapane od 1754 do 1945 roku. Józef Tomasz Juros

Jest to wznowienie wydanej w 2010 roku książki o tym samym tytule. Zostało ono jednak znacznie poszerzone, uzupełnione o nową treść i rozdziały, wzbogacone o nowe, często nie publikowane, także kolorowe ilustracje. Wydanie książki o historii huty i osady w Ozimku, jest efektem wieloletnich poszukiwań, badań i gromadzenia dokumentów, nie tylko przez autora, ale także obecnych i byłych mieszkańców, którym leży na sercu uchronienie od zapomnienia nie tylko historii lokalnej, ale także początków industrializacji Śląska i Europy. Szczegółowo opisano między innymi początki nowoczesnego hutnictwa śląskiego XVIII. wieku, budowę pierwszych poza Anglią maszyn parowych, intensywny rozwój przemysłu w XIX. Wieku. W liczącej 460 stron, ilustrowanej 407 także kolorowymi rycinami, publikacji czytelnik znajdzie nie tylko całościowy, chronologiczny opis historii, ale także wiele zupełnie dotychczas nieznanych opisów, wydarzeń i epizodów, potwierdzonych często niepublikowanymi dotychczas dokumentami. Obok historycznych faktów, w książce znalazły się także opisy codziennego życia mieszkańców przyhutniczych osad Ozimka, dzieje parafii ewangelickiej i katolickiej oraz życiorysy postaci, które odegrały kluczową rolę dla huty i osady, a często były dotychczas zupełnie nieznane. Końcowy rozdział jest swego rodzaju spacerem po Ozimku początku XX wieku, wspominającym restauracje, sklepy, zakłady rzemieślnicze i przedsiębiorstwa oraz mieszkańców osady z tamtego okresu. Książkę zamyka alfabetyczny indeks nazwisk oraz bibliografia związana z tematem.

Marianne Roth urodziła się w 1920 roku w Opolu, na Górnym Śląsku, jako Marianne Freund, żydówka pochodzenia Niemieckiego. W swojej książce „Wielowarstwowy kolaż” opowiada o doświadczeniach większości niemieckich Żydów w XX wieku. Pokazuje intelektualny i społeczny status tej grupy, której rozwój zostaje powstrzymany przez nazizm, a  społeczność traci jakiekolwiek znaczenie.

Krok po kroku w napisanych wspomnieniach pokazuje jak jej ukochane miasto, kiedyś tak przyjacielskie, pełne zieleni i prowincjonalnie senne, przekształca się w upiorne miejsce, rządzone przez niemieckich nazistów. Słowami p. Roth poznajemy późniejszy, dramatyczny efekt, jaki ta zmiana wywarła na losy jej rodziny.

Autorka opowiada o swoim idyllicznie szczęśliwym czasie dzieciństwa w Opolu, które kończy się w latach trzydziestych, skomplikowanej drodze prowadzącej do ocalenia jej samej i brata, samotnej ucieczce do Australii oraz stracie swoich rodziców. Pomimo samotności oraz wielu wyrzeczeń rozpoczęła nowe życie, w którym ogromną rolę odegrała jej miłość do sztuki, która  to pozwoliła jej przetrwać trudy pierwszych lat na emigracji i późniejszą integrację z nową ojczyzną.

To nie dająca się zapomnieć, inspirująca autobiografia będąca naoczną relacją świadka rozgrywających się wydarzeń.

Francusko klasyka dlo bajtli "Le Petit Nicolas" ôd Rene Goscinnego ze ôryginalnymi ôbrozkami Jean-Jacques'a Sempé we ślōnskim przekładzie Grzegorza Buchalika! Na 144 strōnach moc szpasu, do tego w ksiōnżce znojdziecie audiobooka.

Fragmynt: 

Rufin gōniōł Alfrida, kery ryczoł: "Mōm brele! Mōm brele!". Achim niy przejmowoł sie inkszymi, szukoł mōnety, ale durch jōm niy umioł znojś. Gyniek, kery zostoł spokojnie we swojij bramie, mioł już tego doś i zaczōn rozdować szlagi piynściōm w nosy tych, kerzi stoli nojbliżyj niego, to znaczy tych z jego drużyny. Wszyjscy wrzeszczeli, lotali, było superowo!

- Skōńczcie synki - wrzasknōł zaś Alcest.

Tōż Gyniek sie pogorszōł.

- Pilniyło ci sie grać - padoł Alcestowi - nō, tōż grōmy. Jak chcesz coś pedzieć, to doczkej do kōńca piyrszej połowy!

- Piyrszej połowy czego? - spytoł Alcest.

Praje dołech pozōr, że ni mieli my bala. Zapōmniołech go w dōma!

Strōny: 144

Ôprawa: twardo

Audiobook na płycie CD z plikōma MP3 we ksiōnżce.

Marcin Melon powraca! Tym razem nie z nowym "Kōmisorzym Hanusikym" ale pierwszą śląską powieścią socrealistyczną, powieścią socNIErealistyczną, powieścią feministyczną! Ale książka nadal w klimacie komediowym i cała po śląsku, stąd ukazuje się w "Serii ze zicherkōm"

Truda Latuscyno z Ferrum Kolōnije to je richtich robotno baba, kero mo czas na wszysko. Kej już posprzōnto we chałpie i uwarzi ôbiod Latuskowi, to jeszcze znojdzie czas, coby wyretować socjalizm. A gizdōw, kere chcōm go ôbalić, je mocka: hamerykańske agynty, ufoki i inksze pierōństwo. Cołko prowda ô tym, jak wyglōndało żywobycie ślōnskich babōw we PRL-u. No, możno niy-cołko…

Ilustracyje: Jacek Siegmund

Powieść Arnolda Ulitza "Der grosse Janja" w polskim przekładzie Aleksandra Lubiny "Wielki Janja".

W tym roku obchodzimy 135 .urodziny Arnolda Ulitza, dzięki któremu w powieści Wielki Janja (Der großer Janja – Ein Kattowitzer Roman) w latach 1894-1895 możemy pochodzić w Kattowitz po: Alte Dorfstraße – (Starowiejska), Andreasstraße – Andrzeja, Bahnhofstraße – (Dworcowa), Beatestraße – (Kościuszki), Emmastraße – (Francuska), Friedrichstraße – (Warszawska),  Grundmannstraße – (3. Maja), Holzestraße – (Mariacka),  Mühlstraße – (Młyńska), Nikolaistraße – (Mikołowska), Nottebohmstraße – (Krzywa), Poststraße – (Pocztowa), Prinz- Heinrich-Straße – (Jagiellońska), Sachsstraße – (Kochanowskiego), Schloßstraße – (Korfntego), Teichstraße – (Stawowa), Querstraße – (Staromiejska)

Możemy odwiedzić: Beate Höhe, Dyrekcję Królewskich Kolei Żelaznych, Grandhotel na Schloßstraße, Kościół Ewangelicki,  Marienkirche – Holtzestraße, Reichshalle – przy Wilhelmsplatz; Wroblowe  Wzgórza , Zarząd Kopalni Królewskich.

Powieść Arnolda Ulitza "Der grosse Janja" w polskim przekładzie Aleksandra Lubiny "Wielki Janja".

W tym roku obchodzimy 135 .urodziny Arnolda Ulitza, dzięki któremu w powieści Wielki Janja (Der großer Janja – Ein Kattowitzer Roman) w latach 1894-1895 możemy pochodzić w Kattowitz po: Alte Dorfstraße – (Starowiejska), Andreasstraße – Andrzeja, Bahnhofstraße – (Dworcowa), Beatestraße – (Kościuszki), Emmastraße – (Francuska), Friedrichstraße – (Warszawska),  Grundmannstraße – (3. Maja), Holzestraße – (Mariacka),  Mühlstraße – (Młyńska), Nikolaistraße – (Mikołowska), Nottebohmstraße – (Krzywa), Poststraße – (Pocztowa), Prinz- Heinrich-Straße – (Jagiellońska), Sachsstraße – (Kochanowskiego), Schloßstraße – (Korfntego), Teichstraße – (Stawowa), Querstraße – (Staromiejska)

Możemy odwiedzić: Beate Höhe, Dyrekcję Królewskich Kolei Żelaznych, Grandhotel na Schloßstraße, Kościół Ewangelicki,  Marienkirche – Holtzestraße, Reichshalle – przy Wilhelmsplatz; Wroblowe  Wzgórza , Zarząd Kopalni Królewskich.

Powieść autobiograficzna Honoraty Faber pod redakcją Aleksandra Lubiny opowiadająca losy rodzinne, opisującą miejsca i zdarzenia, które wydarzyły się na Górnym Śląsku po 1945 roku.

Książka Mosty kolejowe na Śląsku do 1945 roku umożliwia poznanie bogatych dziejów najważniejszych obiektów mostowych oraz prześledzenie rozwoju mostowej myśli inżynieryjnej stosowanej na Śląsku Pruskim przez ponad 100 lat funkcjonowania kolei. Od epoki wielkich kamiennych mostów sklepionych przez okres dominacji konstrukcji stalowych po stosowanie technologii żelbetowej
O wyjątkowości śląskich obiektów mostowych przesądza nie tylko użycie zaawansowanych w ówczesnej Europie technologii. Zachowane na tym terenie rzadkie zabytkowe egzemplarze nie istnieją już dzisiaj w innych częściach kontynentu. Wystarczy wymienić konstrukcje wspornikowe Gerbera w mostach nad Osobłogą w Racławicach Śląskich oraz nad zaporą wodną w Pilchowicach, gdzie zastosowano szczególnie długie dźwigary kratownicowe osiągające 119 m.
Oprócz dziejów i parametrów mostów i wiaduktów w książce uwzględniono także krótkie życiorysy najważniejszych budowniczych oraz wskazano główne przedsiębiorstwa budowlane uczestniczące w ich powstawaniu. Bogatą ikonografię przedwojenną i współczesną uzupełniają liczne plany sytuacyjne ukazujące parametry obiektów.

W czasie drugiej wojny światowej Dolny Śląsk był miejscem szczególnym. Właśnie tam, z dala od linii frontu, rozpoczęto budowę największej kwatery Adolfa Hitlera, ulokowano liczne zakłady zbrojeniowe i tajne laboratoria badawcze.
Na Dolny Śląsk ewakuowano również ludność cywilną z obszarów zagrożonych alianckimi nalotami i sprowadzono olbrzymią ilość dóbr materialnych. Najcenniejszymi skarbami nie były jednak depozyty bankowe, złoto zrabowane w krajach okupowanych czy surowce niezbędne do prowadzenia wojny, ale dzieła sztuki. Wśród nich znajdowały się setki kolekcji prywatnych i publicznych, dziesiątki tysięcy obrazów, rzeźb, grafik, unikalne dokumenty archiwalne, cenne księgozbiory i numizmaty. Bezpieczne schronienie zapewniły im dolnośląskie pałace, zamki i kościoły, a opiekę nad nimi sprawował prof. Günther Grundmann, regionalny konserwator zabytków, który do dziś uchodzi za postać kontrowersyjną i zagadkową.
Dzięki unikalnym dokumentom odnalezionym w niemieckich archiwach powstała Lista Grundmanna szczegółowa relacja z akcji zabezpieczania dzieł sztuki na Dolnym Śląsku. Jej przebieg i kulisy tworzenia ponad 100 składnic, w których przechowywano bezcenne skarby kultury, wzbogaca 300 niepowtarzalnych fotografii.

Święta Jadwiga Śląska zadziwiała dobrocią, pobożnością, ale też otwartością na drugiego człowieka, szczególnie na tego, który był w potrzebie. Inspiracje czerpała od samego Mistrza, którego nie tylko kochała, ale w którego nieustannie się wsłuchiwała. Zamieniała to w czyn, niejednokrotnie wzbudzając podziw i uznanie. Udowodniła, że świętość można osiągnąć, pozostając jedynie w postawie bycia dla Boga i bliźniego.

Nic dziwnego, że św. Jadwiga jest patronką Polski i Śląska, Trzebnicy i Wrocławia oraz budujących się kościołów. Została też wybrana na patronkę pojednania i pokoju polsko-niemieckiego oraz twórczej współpracy między narodami. Stała się także opiekunką chrześcijańskich małżeństw i rodzin.
Przez wstawiennictwo św. Jadwigi możemy wypraszać wiele łask w różnych potrzebach i intencjach. Pomocą niech będzie ten modlitewnik oraz dołączona do niego płyta z nagraniami modlitw, pieśni, nowenny i litanii do św. Jadwigi.

Siedemnasty tom Pereł Literatury Śląskiej pod redakcją prof. Joanny Rostropowicz przynosi nam dwujęzyczne (niemiecko-polskie) opowiadanie prozatorskie górnośląskiego wieszcza z widocznymi wątkami autobiograficznymi z lat 1908-12, podczas ostatnich lat w łubowickim pałacu.

Tłumaczenie z niemieckiego: Janusz Cybulski

Strony: 100

Johann Gottfried Bergemann, Opisanie i dzieje miasta Mirska na Śląsku (1829)

Część 1. Od zarania dziejów do roku 1740

Wydane w 1829 roku Beschreibung und Geschichte der Stadt Friedeberg am Queis Johanna G. Bergemanna (1783–1837) to monumentalne kronikarskie dzieło, a zarazem portret mikro-świata: niewielkiego nieobwarowanego miasta położonego na granicy Śląska i Łużyc, u podnóża Gór Izerskich, nad rzeką Kwisą. Śledząc jego dzieje od czasów najwcześniejszych, poznajemy burzliwą historię regionu, z jego ważnymi zamkami (Czocha, Gryf, Leśna, Świecie), innymi miastami (Gryfów, Lubomierz, Lwówek, Lubań, Jelenia Góra), okolicznymi miejscowościami (Świeradów, Orłowice, Gierczyn, Przecznica, Unięcice, Giebułtów, Stara Kamienica) i ważnymi rodami (Schaffgotschowie, Nostitzowie, Uechtritzowie, Zedlitzowie). W pierwszych dwóch rozdziałach zawarł autor geograficzne opisanie Mirska i historię jego kolejnych właścicieli, a kroniki poszczególnych stuleci opatrzył historyczno-kulturową charakterystyką obyczajów i sposobu życia. Całość stanowi szeroką panoramę dziejową, w której wydarzenia o skali europejskiej czy krajowej — zmiany władców i przekształcenia państw, wojny i przemarsze wojsk, wielkie spory religijne — tworzą tło dla relacji dotyczących wypadków i przypadków dnia codziennego i historii lokalnej: powodzi, pożarów, wichur, anomalii pogodowych, urodzajów i nieurodzajów, egzekucji, ceremonii, świąt i zabaw. Tom kończy się na roku 1740, w przeddzień zajęcia Śląska przez Prusy Fryderyka Wielkiego. Tekstowi towarzyszą kolorowe ilustracje: plan Mirska autorstwa Friedricha B. Wernhera oraz grafiki Christopha Nathego (na rozkładówce) i Friedricha Augusta Tittela. Książka ukazuje się w serii Silesiaca, w której prezentujemy tytuły związane z historią Śląska.