Publikacje

Marianne Roth urodziła się w 1920 roku w Opolu, na Górnym Śląsku, jako Marianne Freund, żydówka pochodzenia Niemieckiego. W swojej książce „Wielowarstwowy kolaż” opowiada o doświadczeniach większości niemieckich Żydów w XX wieku. Pokazuje intelektualny i społeczny status tej grupy, której rozwój zostaje powstrzymany przez nazizm, a  społeczność traci jakiekolwiek znaczenie.

Krok po kroku w napisanych wspomnieniach pokazuje jak jej ukochane miasto, kiedyś tak przyjacielskie, pełne zieleni i prowincjonalnie senne, przekształca się w upiorne miejsce, rządzone przez niemieckich nazistów. Słowami p. Roth poznajemy późniejszy, dramatyczny efekt, jaki ta zmiana wywarła na losy jej rodziny.

Autorka opowiada o swoim idyllicznie szczęśliwym czasie dzieciństwa w Opolu, które kończy się w latach trzydziestych, skomplikowanej drodze prowadzącej do ocalenia jej samej i brata, samotnej ucieczce do Australii oraz stracie swoich rodziców. Pomimo samotności oraz wielu wyrzeczeń rozpoczęła nowe życie, w którym ogromną rolę odegrała jej miłość do sztuki, która  to pozwoliła jej przetrwać trudy pierwszych lat na emigracji i późniejszą integrację z nową ojczyzną.

To nie dająca się zapomnieć, inspirująca autobiografia będąca naoczną relacją świadka rozgrywających się wydarzeń.

Zbiór opowieści Wihajster do godki Barbary Szmatloch pięknie pokazuje, że niektórych zjawisk ze świata Górnego Śląska nie da się przekonująco opowiedzieć w języku polskim. Bo jak wytłumaczyć komuś, co to są fizymatenta czy wihajster…

Damian Halmer "Władysław, książę kozielsko-bytomski (1277/1283 – ok. 1352). Ambitny władca średniowiecznego Górnego Śląska"

Górnośląskie Zeszyty Biograficzne - tom I (wspólna seria wydawnictw Illustris i Silesia Progress)

Praca Damiana Halmera poświęcona została przybliżeniu postaci nieco zapomnianego księcia kozielsko-bytomskiego, drugiego władcy tego księstwa,
czyli Władysława. Ten ambitny przedstawiciel dynastii, która wykształciła się z linii Piastów opolsko-raciborskich, do tej pory nie doczekał się swojej pełnej
biografii [...] dlatego próbę podjętą przez Halmera należy uznać za cenną, pomimo tego, że nie mamy do czynienia z pracą czysto popularnonaukową.
Autor buduje swoją narracje w sposób przejrzysty i czytelny, co jest niezwykle ważne, bo praca ta adresowana jest nie koniecznie do zawodowych badaczy,
ale wszystkich miłośników historii regionalnej – górnośląskiej. Jest napisana żywym językiem i przyjemna w odbiorze.
dr hab. Marcin Böhm, prof. UO
(Uniwersytet Opolski)

„Miejsce” dzieje się w końcu lat  70-tych XX wieku.  - to historia o poszukiwaniu swego miejsca na ziemi. To opowieść o śląskiej codzienności - niby takiej szarej, PRL-owskiej - ale tak naprawdę barwnej i metafizycznej.

Fabuła w języku polskim, dialogi po śląsku.

Wojciech Szwiec ur. w 1978 roku. Kulturoznawca. Niezależny twórca filmowy i animator kultury. Trzykrotnie został laureatem konkursu literackiego na jednoaktówkę po śląsku. Autor książek i artykułów poświęconych filmowcom amatorom. Filmy krótkometrażowe realizowane przez Szwieca osadzone są głównie w tematyce śląskiej, niektóre można oglądać w internecie np.: „Miejsce”, "Czas zatrzymany Czas poruszony”. „Beboki mopliki i klamory”, „Misja Wolnego”, „Dieter Niebieski” czy „Cyklizm po śląsku”. Za swoje produkcje zdobył ponad 30 nagród na festiwalach filmów niezależnych w całym kraju. 

Pod koniec 1740 roku młody awanturniczy król pruski Fryderyk II rzucił rękawicę pogrążonemu w kryzysie Cesarstwu Austriackiemu. Stawką był nie tylko Śląsk, ale przede wszystkim pozycja europejskiego mocarstwa, którą postanowił wraz z nim wydrzeć prastarej monarchii Habsbugów.
Tak rozpoczął się cykl wojen, które historia zapamiętała jako wojny śląskie, a których skutki przedefiniowały układ sił w Europie i pośrednio przyczyniły się do upadku Rzeczypospolitej.
Niesprawdzona, acz popularna lokalna legenda głosi, że król nie uciekał przed pościgiem, ale się przed nim ukrył. Dokładniej: został ukryty w kadzi po zacierze przez przygodną młynarkę, która później, przebranego w mężowskie cywilne łachmany, łodzią odwiozła króla do pobliskiego Mikolina, skąd monarcha dotarł do Lewina.
Historia ta wydaje się zbyt baśniowa, by mogła być prawdziwa. Ale tylko pozornie. Osiemnasty wiek obfitował w podobne wydarzenia. Ledwie siedem lat wcześniej inny król polski, Stanisław Leszczyński, też przemierzał Europę incognito, w chłopskiej sukmanie.

Fotografie wykonane przed sześćdziesięciu pięciu laty przez Hansa Kramarza, wraz z ujęciami z Wrocławia i Krakowa, są unikalnym zapisem podróży przez Górny Śląsk i okolice Anno Domini 1956. Przenoszą nas w ten dziś już bardzo odległy, a wtedy mocno powojenny czas, w którym ruiny wciąż stały obok wznoszonych bloków i kamienic, a starzy mieszkańcy żyli obok nowych przybyszów poczuwających się do roli gospodarzy. To nowy, polski Górny Śląsk wciąż jeszcze będący in statu nascendi, w którym stare współistnieje z nowym, a przeszłość spotyka się z teraźniejszością komunistycznej Polski 1956 r.

Nowa książka jest kontynuacją podjętej przed kilku laty próby spisania historii hutnictwa i rozwoju przemysłu na Śląsku. Wieloletnie gromadzenie dokumentów i materiałów, żmudne przeszukiwania archiwów, zbiorów muzealnych oraz wielogodzinne rozmowy z mieszkańcami miejscowości związanych z tą tematyką, zaowocowały wydaniem w 2010 roku książki o historii hut i związanych z nimi kolonii w okolicach Ozimka nad Małą Panwią. Już przy okazji pracy nad nią, autor uświadomił sobie ścisłe związki Huty Małapanew w Ozimku i Kluczborskiej Huty w Zagwiździu. Zbliżająca się okrągła rocznica 260-lecia istnienia, zachęta ze strony przedstawicieli lokalnego samorządu oraz wewnętrzna potrzeba dokumentowania tej unikatowej, a jednocześnie ginącej historii, skłoniły do podjęcia pracy nad książką o Zagwiździu i jego okolicach. Nadal bowiem aktualne są stwierdzenia zawarte we wstępie do książki o Ozimku: „Upływ czasu sprawia, że giną dokumenty, umierają ludzie pamiętający dawne czasy i minione historie, niepamięć zaciera wydarzenia, które kiedyś wydawały się bardzo istotne. Dlatego wydaje się ważne spisanie i usystematyzowanie zgromadzonych informacji tak, aby czytając tę książkę można było poznać historię skrawka śląskiej ziemi. Aby móc sobie odpowiedzieć na pytanie, jak to się stało, że na najsłabiej rozwiniętym gospodarczo obszarze Śląska, w stosunkowo krótkim czasie w połowie XVIII wieku powstały ośrodki hutnicze, które odegrały istotną rolę w historii przemysłu europejskiego.” Tamte słowa są nadal aktualne, a oddawana w ręce czytelników książka, jest dalszą realizacją wtedy wyznaczonego celu.

Na 206 stronach, wzbogaconych 131 ilustracjami zaprezentowano genezę powstania, budowę i rozwój Kluczborskiej Huty, bogatą historię kolonii Friedrihsthal/Zagwiździe, najważniejsze postacie tej miejscowości oraz jej wspaniałe zabytki, z wielką pieczołowitością ratowane przez obecnych mieszkańców.

Mamy przyjemność przedstawić monografię zamków na Górnym Śląsku. Jest to katalog zamków, bardzo obszerny dzięki poświęceniu każdemu obiektowi wyczerpującej uwagi dzięki czemu czytelnik poznaje położenie, przynależność i stan obecny; stan badań i literaturę; toponomastykę, pierwsze wzmianki; właścicieli; historię budowlaną w świetle badań archeologiczno-architektonicznych (z podziałem na fazy, kiedy stan rozpoznania na to pozwala) oraz ikonografię, której błyskotliwe analizy dowodzą iż Piotr Siemko (zdaniem prof. dr hab. Mateusza Golińskiego z Uniwerystetu Wrocławskiego) jest mistrzem.
Książka zawiera opis 26 zamków oraz ponad 220 ilustracji. Poza szczególnie ważna dla miłośników Górnego Śląska, zamków, historii i turystyki.

Na Dolnym Śląsku ilość zrujnowanych zabytków jest wprost zatrważająca. To już czwarty tom dedykowany temu regionowi.

Przewodnik poprowadzi Ciebie do miejsc, których „się nie zwiedza” i „się nie opisuje”. Zrujnowane pałace, zamki i dwory, budynki fabryczne, opuszczone kościoły, cmentarze ewangelickie, fortyfikacje, bunkry Armii Radzieckiej, dziwne pomniki, zabytki techniki.

116 opuszczonych miejsc na Dolnym Śląsku między Wałbrzychem a Paczkowem.

Przewodnik poprowadzi Ciebie do miejsc, których się nie zwiedza się nie opisuje.

Zrujnowane pałace, zamki i dwory, budynki fabryczne, opuszczone kościoły, synagogi i cmentarze, fortyfikacje, grodziska, dziwne pomniki, zabytki techniki.

Zapomniane miejsca Dolnego Śląska. Sudety Zachodnie. Przewodnik. II wydanie poszerzone - 2019 rok
Trzecia odsłona naszego cyklu przewodników po miejscach, "których się nie zwiedza".
- ruiny zamków, pałaców i dworów
- zrujnowane kościoły i zbory ewangelickie, cmentarze (np. zbór ewangelicki w Żeliszowie)
- fortyfikacje, pamiątki II wojny światowej (np. mauzoleum SS w Wałbrzychu)
- zapomniane pomniki
- budynki pofabryczne, nieużywane tunele
- zniszczone osady podczas wydobycia uranu lub węgla (np. Miedzianka)
- i wiele innych, łącznie 160 miejsc, o których nawet wielu miłośników regionu nie słyszało

Pierwsze wydanie na 1.111 stronach! unikatowych dzienników Alberta Adamskiego – kupca z Kadłuba Wolnego na Górnym Śląsku, które powstały w latach 1915–1918. Rękopis poświęcony jest jego służbie wojskowej, którą w trakcie pierwszej wojny światowej odbył na froncie zachodnim (Francja)
i południowym (Bałkany), a w czasie rewolucji 1918 r. w garnizonie w Berlinie. Autor prowadził swe obszerne zapiski w języku niemieckim, skrupulatnie opisując w nich rozmaite wydarzenia oraz wprowadza nas w świat swej służby wojskowej, przede wszystkim z perspektywy żołnierskiej codzienności oraz żołnierskich przeżyć i emocji.

Dzienniki Alberta Adamskiego w formie dwujęzycznej,  polsko-niemieckiej książki, która nie powstałaby bez manuskryptu zachowanego w zbiorach Izby Regionalnej w gminie Zębowice. Zapiski Adamskiego nie zostały nigdy wcześniej wydane i niewątpliwie mają ogromną wartość dla regionalistyki górnośląskiej oraz badań nad pierwszą wojną światową. Znajdziemy w nich bezpośredni, szczery i autentyczny przekaz nienaznaczony wojenną ani powojenną propagandą czy cenzurą.

Kwartalnik "Zeszyty Eichendorffa - Eichendorff-Hefte" pod redakcją prof. Joanny Rostropowicz.

Polsko-niemiecki kwartalnik o tematyce śląskiej, dotyczący historii, kultury i literatury.

Nr 69 z 2020 roku, a w nim m.in. teksty autorstwa:

Kwartalnik "Zeszyty Eichendorffa - Eichendorff-Hefte" pod redakcją prof. Joanny Rostropowicz.

Polsko-niemiecki kwartalnik o tematyce śląskiej, dotyczący historii, kultury i literatury.

Nr 79 z 2022 roku, a w nim m.in. teksty autorstwa:

Zeszyty Eichendorffa - Eichendorff-Hefte nr 65 (2019).

Pełen spis tego dwujęzycznego periodyku jako drugie zdjęcie produktu. A w tym numerze m.in. artykuł Manfreda Kutymy o Carlu Wernicke, górnośląskim ojcu współczesnej psychologii.

Rok wydania: 2016

"Barbarzyńcy" to formalne i tematyczne nawiązanie do greckiej pieśni żałobnej oraz  współczesnej górnośląskiej pieśni dziadowskiej.                                                 

Pieśni dziadowskie - utwory wykonywane przez wędrownych dziadów lub  w odniesieniu do utworów, które mogłyby być śpiewane przez dziadów (lecz nie ma pewności, czy były, lub z pewnością nie były, lecz pasowałyby do ich repertuaru) albo których styl czy tematyka przypominają pieśni dziadowskie.

W przypadku Barbarzyńców mamy do czynienia z  pieśniami nowiniarskimi. Są to pieśni dziadowskie  omawiające aktualne i/lub historyczne wydarzenia krajowe lub lokalne, zwykle o gwałtownymi lub złowrogim charakterze (rozruchy, wojny, bitwy, klęski naturalne, morderstwa) W tej grupie można odnaleźć zarówno opowieści o bitwach królów jak i wiejskich zbrodniach. Barbarzyńcy mówią zbrodniach i przestępstwach na Górnym Śląsku po roku 1945.

Barbarzyńcy to także pieśni o upadku obyczajów. Są to utwory narzekające na upadek obyczajów (np. brak szacunku młodzieży dla starszych, rozluźnienie dyscypliny wychowawczej itp.), wezwanie do poprawy i przestroga przed karą Bożą. Niektóre warianty tych utworów zbliżają się do pieśni o Sądzie Ostatecznym w treści i lamentacyjnej formie.

Przede wszystkim trzeba podkreślić, że występ wędrownego dziada miał raczej nietypową dla folkloru formułę koncertu, audycji czy wykładu ze wszystkimi tego konsekwencjami obserwowanymi i dziś w podobnych sytuacjach. Dziad jako pojedynczy “podmiot wykonawczy” nawiązywał jednostronny ustny kontakt z wieloma odbiorcami, którzy przyjmowali rolę pasywną. Decydujący  wpływ na formę pieśni dziadowskich miała funkcja fatyczna, czyli polegająca właśnie na uzyskaniu i zachowanie kontaktu z odbiorcami, czemu służył cały arsenał środków nastawionych na dostarczanie im silnych przeżyć i robienie na nim jak największego wrażenia.

https://teatrnn.pl/leksykon/artykuly/piesni-dziadowskie/

Barbarzyńcy to elegie we współczesnym rozumieniu nowożytnym poważny, refleksyjno-wspomnieniowy utwór o miłości i śmierci. Z czasem tematyka ta rozszerzała się o problemy patriotyczne, polityczne, wojenne. Cechą wspólną elegii o różnej tematyce jest to, że podmiot liryczny wyraża swoją postawę bezpośrednio, z prostotą, szczerością, rezygnacją, bez buntu i tragizmu.

https://www.bryk.pl/slowniki/slownik-terminow-literackich/69103-elegia-gr-elegos-piesn-zalobna

Rzeczywistość Barbarzyńców to między innymi skutek skwapliwie wykonywanej dyrektywy:

Moskwa 2.VI.1947. K.AA 113 Instrukcji NKWDnNK/003/47