Publikacje

„Na powojennym Górnym Śląsku. Wspomnienia o wydarzeniach z lat 1945–1950”to już trzeci tom cyklu wydawniczego z serii Archiwum Historii Mówionej, realizowanego z szacunku dla przeszłości tej ziemi i jej mieszkańców. Ów tom oddaje głos tym, którzy przeżyli w tym regionie trudne i mroczne chwile swojego życia. Ukazuje on tragiczne wydarzenia, jakie wielu mieszkańców Górnego Śląska dotknęły w roku 1945, wraz z wejściem na te ziemie Armii Czerwonej.

Wydanie polsko-niemieckie

Autorem zdjęć jest Anton Kubik (1891–1953), jedno z trzynaściorga dzieci Caroline i Paula, który był górnikiem. Fotografie sprzed stu lat odnalazł Jan A. Duda, obecny właściciel domu, daleki krewny fotografa.

Obecnie są one własnością Muzeum w Tarnowskich Górach. Fotografia stała się pasją Antona Kubika, kiedy miał kilkanaście lat. Nie wiadomo, jakim aparatem się posługiwał, ale niektóre jego zdjęcia naprawdę robią wrażenie. Miał niewątpliwy talent do fotografowania i dobrze go wykorzystał. Szczegółowo udokumentował obraz swojej wioski i jej mieszkańców (sfotografował ich w sumie 350) na początku XX wieku, ukazując socjologiczny obraz bogacących się Ptakowic. Potem, wzięty do wojska na front I wojny światowej, dokumentował także życie żołnierzy armii cesarskiej. Monika Rosenbaum (redaktor książki) i Sebastian Rosenbaum (jej mąż, współredaktor i historyk z katowickiego IPN) zachwycili się tymi zdjęciami i postarali się w Domu Współpracy Polsko-Niemieckiej o ich wydanie w albumie.

Stare dolnośląskie cmentarze przestały być przestrzenią więziotwórczą, tym samym stały się miejscami niepamięci, trudnym dziedzictwem, które dopiero dziś, po ponad siedemdziesięciu latach udaje się oswoić i zaakceptować. Dziś coraz częściej dostrzegamy, że oprócz swych funkcji memoratywnych, cmentarze są również swoistymi tekstami kultury, dzięki którym możemy odczytać nie tylko ludzkie losy, ale również stosunek człowieka do śmierci, przemijania i do określonych wartości. Są namacalnym świadectwem pobytu na określonym terytorium grupy etnicznej, narodowej, regionalnej, wyznaniowej czy religijnej. Warto podkreślić, że autor z powodzeniem wybrał cmentarze i miejsca pochówku różnych grup narodowościowych (siłą rzecz z dominantą niemiecką) i wyznań. Nie zapomniał przy tym o cmentarzach wojskowych i wojennych oraz miejscach pochówku ofiar narodowego socjalizmu – jeńców, robotników przymusowych i więźniów obozów koncentracyjnych.

Publikacja przedstawia nazwy miejscowe Śląska historyczne i współczesne, w aktualnych granicach administracyjnych, ograniczone do nazw urzędowych, usankcjonowanych prawem. Będą to zatem przede wszystkim nazwy wsi, miast i miasteczek, a także ich części, zwane potocznie dzielnicami, osadami, koloniami lub przysiółkami.
W pracy uwzględniamy także obiekty zaginione albo wchłonięte przez rozwijające się sąsiednie miejscowości. Należy podkreślić, że praca obejmuje tylko miejscowości posiadające odpowiedniki niemieckie.

470 stron

SZTUKA DAWNEGO OPOLA

red. naukowa B. Czechowicz, J. Filipczyk, A. Kozieł
Dotychczasowe naukowe opracowania niemieckie i polskie dot. sztuki Opola były wyłącznie inwentarzami zabytków lub pisanymi na ich podstawie pracami popularnymi. Konferencja „Sztuka dawnego Opola” (zorganizowana w dn. 29- 30.09.2016 przez Muzeum Śląska Opolskiego, Instytut Historii UO, Instytut Historii Sztuki UWr, Polskie Towarzystwo Historyczne O/Opole i Archiwum Państwowe w Opolu), której celem było zebranie obecnego stanu wiedzy o dokonaniach artystycznych na terenie Opola w jego dawnych, lokacyjnych granicach (z przedmieściami, w tym z monastycznym suplementem miasta, jakim było opactwo Norbertanek w Czarnowąsach), jak i rozrastającego się Opola doby industrialnej, przyniosła szereg ważnych tekstów problemowych omawiających dzieje sztuki miasta, położono przy tym nacisk na mniej znane zagadnienia doby baroku, XIX i XX w. Autorzy badań historycy sztuki, historycy i architekci z różnych ośrodków zaprezentowali wyniki swoich prac podczas konferencji, jednak z przyczyn oczywistych, w ten sposób dotrzeć można było jedynie do wąskiego grona odbiorców.

Dwujęzyczne polsko-niemieckie opracowanie poświęcone jest postaciom laureatów Nagrody Nobla urodzonym na historycznym Śląsku i składa się z jedenastu biogramów. Próżno szukać drugiego regionu w Europie, który wydałby na świat porównywalną liczbę laureatów najbardziej prestiżowej nagrody współczesnej epoki. Profesor Ryszard Kaczmarek gorąco poleca to uzupełnione o liczne zdjęcia wydanie: „Książka obroniła się sama przed kilku laty i jej nowa edycja powinna pojawić się na rynku wydawniczym już od dawna. Warto jednak wspomnieć walor tego opracowania, który nie jest wcale tak częsty w pracach historycznych, nawet tych biograficznych – mianowicie troskę Autora, by prezentowane przez niego fakty przekazać czytelnikom w formie, która zainteresuje ich opowiadaną historią. Dbałość o narracyjność opisywanych życiowych historii, tak ważna jeszcze do niedawna przy ocenie opracowań historycznych, gdzieś się coraz częściej gubi na rzecz używania historycznego metajęzyka. Tym razem, na szczęście, mamy do czynienia z historiami opowiedzianymi tak, że mamy wrażenie zetknięcia się nie z pomnikami, ale z żywymi ludźmi”.

Ułamek sekundy, sekunda, może dwie… Charakterystyczny dźwięk migawki aparatu fotograficznego, czas zatrzymuje się w miejscu… Powstaje niepowtarzalne odbicie rzeczywistości utrwalone na kliszy – odcisk autora i chwili, ciągu zdarzeń, historii osobistych, historii obiektów czy piękna otaczającej przyrody. Powstaje konkretny wycinek świata.

Paul Rother – kowal, pasjonat i samouk, niestrudzony piechur i podróżnik. Urodzony w Orzegowie, ale trwale związany z Bytomiem. Przez wiele lat pracował w kuźni kopalni „Hohenzollern” (później: „Szombierki”). Fascynowała go historia, astronomia, geologia, ale przede wszystkim w sposób skrupulatny rejestrował, studiował i dokumentował rzeczywistość za pomocą soczewki aparatu, tworząc własne światy.

Jakie więc są śląskie światy Paula Rothera? To obrazy Śląska i ze Śląska, obrazy czasu, ludzi i miejsc, często tych, których już nie ma. Najwięcej fotografii dotyczy właśnie najbliższej okolicy: rodzinnego Orzegowa, Szombierek, które stały się jego domem przez większą część życia, oraz okolic Bytomia. W spuściźnie Rothera nie brak również zdjęć z dalszych wypraw turystycznych. Wszystkie bez wyjątku odbywał po Górnym i Dolnym Śląsku, pogłębiając swoje poczucie estetyki i społeczną wrażliwość – z aparatem przy źrenicy i z notatnikiem w ręku.

Prezentowane w dwujęzycznym albumie fotografie ukazują piękno śląskich krajobrazów i architektury oraz zachwyt nad codziennością: wielopokoleniowe rodziny, roześmiane dzieci, pogodni staruszkowie, kobiety i mężczyźni w czasie pracy i odpoczynku. Odznaczają się przy tym niezwykłą estetyką światła, zatrzymaną w odcieniach czerni i bieli.

Puste krzesła to zbiór tekstów historycznych napisanych w formie literatury faktu, reportażu historycznego. Obok tego, na zawartość książki składają się eseje związane z historią Żydów pochodzących z obszaru Śląska (dominują postaci wywodzące się z Górnego Śląska) oraz podejmujące watki dziedzictwa materialnego, które pozostały na tym terenie. Cezurą czasową jest rok 1945, choć niektóre z wątków poprowadzone są do współczesności.

Zainteresowanie autora, od wielu lat zawodowo zajmującego się w swojej pracy muzealnej i publicystycznej oraz naukowej sprawami Żydów Europy Środkowej, koncentruje się na środowisku Żydów niemieckich (niemieckojęzycznych).

Strony: 216

Oprawa: zintegrowana, półtwarda

Najpopularniejsza bajka Janoscha doczekała się łacińskiego tłumaczenia.

Do bajki dodano słowniczek łacińsko-polsko-niemiecki.

Oprawa: twarda

Publikacja przedstawia wspomnienia 25 osób, które dzięki zaangażowaniu się młodych ludzi i osób starszych –Świadków Czasu, wzbogaciły utrwaloną na piśmie historię Górnego Śląska. Okres, o którym traktuje niniejsza książka wciąż wydaje się wielu osobom wcale nie tak odległym czasem, dla innych, młodszych czytelników, to już zamierzchła historia. Ta wyjątkowa publikacja ukazuje czas niezwykle znaczących wydarzeń: mrocznego czasu stanu wojennego i schyłku komunizmu w Polsce, okres dążenia do wolności, głębokich przemian ustrojowych i gospodarczych i wejścia na drogę integracji ze światem zachodnim. Wraz z wolnością  budziło się w tym okresie życie społeczne, skutkując powstawaniem coraz to nowych organizacji pozarządowych i ruchów obywatelskich; to również czas legalizacji działania mniejszości niemieckiej, powstania wielu organizacji zrzeszających Niemców w Polsce i rosnącej akceptacji dla tej mniejszości w społeczeństwie.

Publikacja polsko-niemiecka.

Publikacja jest zwięzłym kompendium przybliżającym czytelnikowi najważniejsze, historyczne nekropolie położone na terenie województw śląskiego i opolskiego. Pięćdziesiąt wybranych cmentarzy tworzy barwną mozaikę religijną i narodowościową, charakterystyczną dla obszarów politycznego, kulturowego i językowego pogranicza, jakim przez wieki był Górny Śląsk. Załączona na ostatniej stronie mapa z naniesionymi lokalizacjami poszczególnych obiektów zachęca do samodzielnej eksploracji.
Publikacja polsko-niemiecka.