Publikacje

Siedemnasty tom Pereł Literatury Śląskiej pod redakcją prof. Joanny Rostropowicz przynosi nam dwujęzyczne (niemiecko-polskie) opowiadanie prozatorskie górnośląskiego wieszcza z widocznymi wątkami autobiograficznymi z lat 1908-12, podczas ostatnich lat w łubowickim pałacu.

Tłumaczenie z niemieckiego: Janusz Cybulski

Strony: 100

Ślązak z okolic Mikołowa Wiktor Szołtysek przedstawia ucieczkę z Wehrmachtu i późniejsze przeżycia w 3 Dywizji Strzelców Karpackich we Włoszech w pisanym dzień po dniu pamiętniku. Nakład pierwszego wydania książki „Po obu stronach frontu – dziennik śląskiego żołnierza 1943 - 47” szybko się wyczerpał. Syn Wiktora - Jan zredagował drugie wydanie wzbogacone o przedmowę profesora Alfreda Sulika, rozdziały opisujące pierwsze dni wojny oraz Związek Harcerstwa Polskiego na uchodźtwie. Henryk Szołtysek dodał rozdział nt. weteranów kampanii włoskiej pochodzących z powiatu pszczyńskiego w granicach sprzed 1939 roku. 400 stronicowa książka zawiera 110 przypisów, 3 mapy oraz 250 wysokiej jakości fotografii - w większości przywiezionych przez Wiktora z wojny.

Wiktor Szołtysek: Po obu stronach frontu - Dziennik śląskiego żołnierza 1943 -1947

Oprawa: Twarda

Strony: 400

Wydanie jest zbiorem podań, legend i bajek  górnośląskich, które opublikowane zostały po raz pierwszy w 1922 roku we wrocławskim wydawnictwie Priebatsch, wznowiono nakład dziesięć lat później („Sagen und Märchen aus Oberschlesien”, Breslau 1922, 1932). Dzięki Elisabeth Grabowski do dziś zachowały się opisy Śląska z przełomu XIX i XX wieku. Jej książka to skarbnica wiedzy i źródło legend, bajek, opowieści i tradycji, z którymi już dziś nie spotykamy się. Tom liczy 53 podania i bajki, podzielone na kilka działów, w tym szczególnie liczne o popularnym na Górnym Śląsku motywie wodnika (utopiec, Wassermann) oraz górnicze, głównie o Skarbniku (Berggeist). Większość tych tekstów autorka zebrała „w terenie”, gromadząc je, jak napisała w tomie, od 1870 roku, a więc od dzieciństwa. W większości przypadków odnotowała, z jakiej miejscowości pochodzi dana legenda czy bajka. Co więcej, zapisała również, kto przekazał jej daną opowieść. W ten sposób zbiór bajek ma charakter dzieła etnograficznego, obejmującego bardzo różne części Górnego Śląska (Tarnowskie Góry, Murcki, Racibórz, Głubczyce, Opole, Leśnica, Krapkowice, Głuchołazy, Pszczyna, Toszek, Mikołów, Hulczyńskie). Nie jest to jednak praca stricte naukowa, jest bowiem napisana w typowy dla tej autorki sposób – przystępnie, a zarazem na wysokim poziomie językowym.

Nowa górnośląska powieść Szczepana Twardocha

Pożądanie. Władza. Uległość.
Co stracisz walcząc o godność?
Epicka powieść o rewolucji, wojnie i miłości.
11 listopada 1918. Leutnant Alois Pokora wychodzi ze szpitala na ulice zrewoltowanego Berlina. Stary świat się skończył.
La Belle poque umarła w okopach I wojny światowej. Nowy świat rodzi się w bólach: na froncie zachodnim i podczas rewolucji, przetaczającej się przez pokonane Niemcy.
Alois nie należał do starego świata, nie należy też do nowego. Syn górnika z Górnego Śląska, zrządzeniem losu wyrwany z proletariackiej rodziny, wszędzie spotyka się z pogardą i odrzuceniem. Samotny i prześladowany, wierzy tylko w erotyczną relację z perwersyjną, dominującą Agnes. Jednak w świecie, który się skończył, nic nie jest prawdziwe.
Pokora to porywająca powieść o miłości, wojnie i rewolucji. Epicka historia o Berlinie i Śląsku, o Niemcach i Polakach, o podziałach społecznych i etnicznych. O pożądaniu, władzy, uległości i cenie, jaką płaci się w walce o godność.

Poniemieckie to błyskotliwa opowieść o losach domów, cmentarzy i rzeczy, od szaf po oleodruki. Karolina Kuszyk sama wychowana na poniemieckim tropi ślady, wczytuje się we wspomnienia osadników i przesiedleńców, a przede wszystkim rozmawia z przedstawicielami trzech pokoleń ludzi mieszkających w poniemieckich domach i korzystających z poniemieckich przedmiotów, ze zbieraczami i kolekcjonerami, z poszukiwaczami niemieckich skarbów, z regionalistami z ziem zachodnich i północnych odkrywającymi przedwojenną historię swoich małych ojczyzn. I zadaje pytania. Czym są dla nas poniemieckie rzeczy? Wdzięcznymi, lecz niewiele mówiącymi gadżetami w rodzaju obrazka z Aniołem Stróżem przeprowadzającym dzieci przez kładkę nad przepaścią? Obcymi śmieciami, na których rodzice i dziadkowie musieli się urządzać, bo nie mieli innego wyjścia? Jak bardzo dom poniemiecki musiał się napracować, żeby zasłużyć na miano polskiego? A co się stało z niemieckimi cmentarzami na ziemiach przyłączonych do Polski w 1945 roku?
Opowiadając o tym, jak biografie poniemieckich domów, rzeczy i cmentarzy splatały się z losami ich polskich spadkobierców od powojnia po współczesność, autorka zastanawia się także, czym jest dziś polskość i ile obcości potrafimy znieść w tym, co określamy mianem własnego.

Czwarty tom Tetralogii Zabrzańskiej: "Krojcok".

Akcja czterech („Hubertus”, „Krampus”, „Krojcok” i "Post mortem") najnowszych powieści Adama Regiewicza rozgrywa się w Zabrzu. Dokładne opisy miejsc i lokalizacje pozwalają mieszkańcom poczuć się, jakby sami przemieszczali się po mieście, towarzysząc inspektorowi Ryszardowi Bułkowskiemu, nazywanego przez wszystkich „Bagietą”. W książkach znajdziemy nieszablonowe zbrodnie, nawiązujące do różnych kultów, historii i innych zjawisk. Coś, co wydaje się oczywiste po pierwszych stronach powieści, nagle okazuje się być całkiem inne, zostawiając zaskoczonego czytelnika.

Adam Regiewicz jest profesorem nauk humanistycznych na Uniwersytecie Humanistyczno-Przyrodniczym im. Jana Długosza w Częstochowie, a z zamiłowania filmoznawcą i antropologiem. Przez wiele lat był nauczycielem zabrzańskiego liceum, obecnie kieruje Instytutem Literaturoznawstwa. Autor kryminałów „Kamienica przy Antycznej” i „Ucieczki Jakuba Krafta”.

Wyczekiwana książka prof. Ryszarda Kaczmarka o powstaniach na Śląsku w latach 1919-21 jako niewypowiedzianej wojnie polsko-niemieckiej.

Był 15 sierpnia 1919 roku. Oczekujący od wielu godzin na wypłatę tłum górników stracił cierpliwość i wtargnął na plac mysłowickiej kopalni. Oddziały niemieckiego Grenzschutzu otworzyły ogień do nieuzbrojonych ludzi. Według oficjalnych danych zginęło sześć osób, w tym dwoje dzieci, a mysłowicka masakra stała się iskrą, która rozpoczęła otwarty konflikt o najcenniejsze i najlepiej rozwinięte gospodarczo ziemie zamieszkałe wówczas przez Polaków.

Powstania śląskie 1919-1920-1921 to pierwsza od dekad popularna publikacja dotycząca tych najgłośniejszych we współczesnej historii Śląska wydarzeń. Ryszard Kaczmarek dał się dotychczas poznać jako autor, który z równą uwaga przygląda się i spisom regimentów, i relacjom cywilów – również tym razem w ręce czytelników trafia pasjonująca książka nie tylko o realiach bitewnych, lecz także o życiu zwykłych Ślązaków wtrąconych w tryby wielkiej historii.

Na tom składają się artykuły ośmiu autorów z różnych dyscyplin naukowych (historii, literaturoznawstwa, nauk o kulturze i religii, nauk teologicznych, sztuk muzycznych). Wszystkie ukazują obraz powstań śląskich i plebiscytu górnośląskiego w literaturze, muzyce, kinomatografii oraz prasie.

Strony: 206

Oprawa: miękka

Wydanie polskojęzyczne Dzienników Łubowickich Josepha von Eichendorffa. Wydanie i objaśnienie opatrzone przez Alfonsa Nowacka, uzupełnione i na polski przełożone przez prof. Joannę Rostropowicz i Andrzeja Rostropowicza.

Mówią, że mowa jest srebrem, a milczenie złotem. Czy zawsze? Czy przypadkiem milczenie nie jest sposobem na wyparcie z pamięci tragicznych wydarzeń, których się było świadkiem albo współsprawcą? Czy nie powoduje cierpienia, nie niszczy rodzin, nie dzieli społeczności? Czy nie zabija?

Annemarie, która przybywa z głębi Rzeszy na opolską wieś, by w ramach Reichsarbeitsdienst pełnić służbę w gospodarstwie Stanoschów i Paul, który, oczekując na wezwanie do Wehrmachtu, zmaga się z rodzinnymi problemami przerastającymi jego młodzieńczy umysł. Oboje są młodzi, oboje są świadkami takich wydarzeń i oboje woleliby nie wiedzieć i nie widzieć.

Te ôpolske dziołchy, wielkie paradnice, kŏzały se posyć cerwōne spōdnice…” Monika Neumann czerwonej spódnicy jeszcze nie posiada, ale ôpolskōm dziołchōm jest z krwi i kości. Jest absolwentką Instytutu Filologii Germańskiej w Opolu i już za bajtla odkryła w sobie szczególne upodobanie do historii o tym, jak na jej małym skrawku Ślōnska bōło piyrwej.

Klasyka światowej literatury po śląsku - dla dzieci i dorosłych - przetłumaczona z angielskiego na śląski przez Grzegorza Kulika.

Śląska wersja książki "Alicja w krainie dziwów" z oryginalnymi ilustracjami Johna Tenniela oraz audiobookiem czytanym po śląsku przez Annę Bączek-Lieber.

Nowe tłumaczenie Grzegorza Kulika wypełnia kolejną lukę. Pokazuje, że po śląsku można myśleć i mówić o sprawach abstrakcyjnych, można budować metafory, można opisywać świat czarodziejski i zaczarowany. Kolejne tłumaczenia charakteryzuje coraz bogatsze słownictwo, synonimika, subtelniejsze są struktury syntaktyczne. „Przigody ôd Alicyje we Kraju Dziwōw” to lektura dla śląskojęzycznych fanów powieści i czarodziejskich opowieści, filozoficznych opowiastek i wierszowanych refleksji.

prof. Jolanta Tambor

Strony: 192

Oprawa: twarda

audiobook: płyta CD z plikami mp3

Puste krzesła to zbiór tekstów historycznych napisanych w formie literatury faktu, reportażu historycznego. Obok tego, na zawartość książki składają się eseje związane z historią Żydów pochodzących z obszaru Śląska (dominują postaci wywodzące się z Górnego Śląska) oraz podejmujące watki dziedzictwa materialnego, które pozostały na tym terenie. Cezurą czasową jest rok 1945, choć niektóre z wątków poprowadzone są do współczesności.

Zainteresowanie autora, od wielu lat zawodowo zajmującego się w swojej pracy muzealnej i publicystycznej oraz naukowej sprawami Żydów Europy Środkowej, koncentruje się na środowisku Żydów niemieckich (niemieckojęzycznych).

Strony: 216

Oprawa: miękka

Reisememoiren – Adam Pe(j)ter Kubik

Reisememoiren. Oberschlesien – Heidelberg – Südtirol – Yale – Texas – St Andrews – Schottland.

DEUTSCH: Oberschlesiens Multikulturalität wird oft angepriesen, doch nur selten wird die weitverbreitete Mono(ton)lingualität des Polnischen im geschriebenen Wort durchgebrochen. Diese kann nämlich nicht wahrhaftig die Region in ihrer sprachlichen Diversität widerspiegeln. Anders ist es hingegen um die „Reisememoiren“ von Adam Peter Kubik bestellt. Der Autor wagt einen Versuch, seine Reisen auf eine literarische Weise in den beiden Minderheitensprachen Oberschlesiens – Deutsch und (Ober)Schlesisch – zu erfassen. Mit seinen persönlichen Reflexionen und lyrischen Erinnerungen nimmt er die Leserschaft auf eine Erkundungsreise mit, die ihn auf seiner Suche nach dem kulturellen Erbe Oberschlesiens durch Europa und Amerika begleiten kann. Neben dem deutschen Buchteil von 150 Seiten und dem 80-seitigen schlesischen Part wurde das Buch mit einem englischsprachigen Nachwort von Prof. Tomasz Kamusella versehen, was insgesamt die einheimische Perspektive auf Oberschlesien umso mehr verdeutlicht.

ŚLŌNSKI: Gōrnoslōnskŏ multikulturalität je kans wychwŏlanŏ, ale tak richtig yno niykedy je ta dojś fest verbreitowanŏ mono(tōn)lingualität polckij gŏdki we schreibniyntych formach jynzyka durchbrechowanŏ. Ta zajś sama niy poradzi ôddać tak richtig spezifiki regiōnu we ônygo gŏdkowyj diversität. Inakszyj zajś prezyntuje tyn fenomyn Adam Pejter Kubik we ônygo „Reisememoiren“. Tukej autor sztartuje prōba literackygo beschreibungu ônygo reisōw we ôbu gŏdkach, ftore sōm typisch do minderheitōw we Oberschlesien/Gōrnym Ślōnsku – deutsch a po naszymu/po ślōnsku. Ze ônygo ôsobistymi reflexiōma a liryckymi erinnerungōma biere ôn czytelnikōw na erkundungsreisa mit, ftorzi mogōm ônygo begleitować bez Europa a Hamerika, kaj bōł ôn szukoł kulturowy erbe Oberschlesien/Gōrnygo Ślōnska. Kole niymieckij teili bucha ze 150 seitōma a 80-seitowym textym po ślōnsku znejś idzie nachwort we angylckij gŏdce ôd prof. Tomasza Kamuselle, co jeszcze barzij pokŏzuje ślōnsko-swojskŏ perspektiva na Oberschlesien/Gōrny Ślōnsk.

Reprint (polsko-niemiecki) Ilustrowanego przewodnika po górnośląskim okręgu przemysłowym Leo Woerla z 1904 roku to zaproszenie do wyjątkowej przygody i podróży w czasie po wielokulturowym Górnym Śląsku. Akcja rozgrywa się w miejscach - wydawałoby się - nierzadko dobrze znanych i bliskich, mijanych co dnia, a jednak oglądanych z innej perspektywy i osadzonych w odmiennej rzeczywistości - na styku kilku światów, kultur i czasów. Przemierzając górnośląskie miasta wyposażeni w stuletnie mapy, wystawieni na działanie reklam z początków poprzedniego stulecia, poszukując hoteli i restauracji sprzed ponad stu lat, doświadczymy dzisiaj równie dużo emocji i wrażeń jak te, które obiecywał wydawca odwiedzającym górnośląski okręg przemysłowy w początkach XX wieku. Wydanie zawiera wkładkę w postaci planów poszczególnych miast. 

Tom jest pokłosiem międzynarodowej konferencji historycznej z 2018 r., zorganizowanej przez IPN Katowice razem z Muzeum w Gliwicach. Na tom składa się 16 artykułów, które koncentrują się na roku 1918, ale także opisują wydarzenia wcześniejsze i późniejsze, traktując ten rok jako moment szerszego zjawiska transformacji politycznej i społecznej w regionie. Wśród autorów są historycy z Polski i Niemiec.

Pierwsza powieść o życiu eurosierot:
Było ich czworo, a ich drogi co rusz się przecinały. Przed laty wszystko wydawało się prostsze Robert i Alina, Janek i Marca. Teraz jest Dorotka, rozwód, kredyt, wróżby z kart, chwilówki i zdrapki.
Rok 1999. Ruda Śląska. W jednym familoku mieszkają Marca, nad nią Robert z Jankiem i Omamą (oma śląska babcia, która weszła w rolę mamy), a na dokładkę Alina, która czuje się częścią ich rodziny. To czas pierwszych miłości, pierwszego alkoholu i marzeń o innym życiu, które płyną w atmosferze końca wieku i ostatniego satanistycznego mordu rytualnego.
Rok 2009. Ustroń, Katowice. Spełniają się sny o wyrwaniu się do lepszego świata. Alina mieszka z córką w Superjednostce (bloku marzeń), a jej przyjaciele dostają pracę w górskim kurorcie pomimo kryzysu. Czy jest lepiej? Niekoniecznie. Czy mogło być gorzej? Z pewnością!
Rok 2019. Ruda Śląska. Reunion, spotkanie po latach. Czas podsumowań i rozpaczliwych prób naprawienia relacji. To także powrót do dziecięcych zabaw i klątw, które wyjaśniają pewne zdarzenia lepiej niż fakty z przeszłości.
W najnowszej powieści Anna Cieplak opowiada o ludziach, których mijamy każdego dnia. Choć metrykalnie dorośli, z powodu osierocenia, którego doświadczyli w okresie nastoletnim, wciąż zadają sobie trudne pytania. Czy jestem wystarczająco dobry? Czy nie zostanę porzucona? Czy powinnam starać się bardziej?
Mocna, wyrazista i aktualna powieść o Polsce w Unii Europejskiej i osieroconym pokoleniu młodych osobach, zmuszonych dorastać bez dorosłych, którzy za chlebem wyjechali na Zachód. Uciążliwie szczera, rozbrajająco zabawna i boleśnie życiowa.

Publikacja ta jest ósmym tomem serii wydawniczej w ramach Archiwum Historii Mówionej i stanowi zaproszenie oraz wprowadzenie do niezwykłego świata „historii mówionej”.

Inspiracją do stworzenia tomu ósmego stały się dwie rocznice: 30 rocznica zjednoczenia Niemiec oraz rocznica powstania struktur Mniejszości Niemieckiej na Śląsku, Warmii i Mazurach. Przemiany polityczno-ekonomiczne ostatnich trzech dekad zdecydowały o ukształtowaniu się nowego ładu społecznego w Europie.

Pragniemy podzielić się z Państwem wspomnieniami i doświadczeniami mieszkańców Śląska oraz Warmii i Mazur, którzy zechcieli nam opowiedzieć swoje historie.

Publikacja polsko-niemiecka.

Opiekun naukowy: dr Joanna Lusek

Oprawa: twarda z obwolutą

Liczba stron: 164