Publikacje

„Miejsce” dzieje się w końcu lat  70-tych XX wieku.  - to historia o poszukiwaniu swego miejsca na ziemi. To opowieść o śląskiej codzienności - niby takiej szarej, PRL-owskiej - ale tak naprawdę barwnej i metafizycznej.

Fabuła w języku polskim, dialogi po śląsku.

Wojciech Szwiec ur. w 1978 roku. Kulturoznawca. Niezależny twórca filmowy i animator kultury. Trzykrotnie został laureatem konkursu literackiego na jednoaktówkę po śląsku. Autor książek i artykułów poświęconych filmowcom amatorom. Filmy krótkometrażowe realizowane przez Szwieca osadzone są głównie w tematyce śląskiej, niektóre można oglądać w internecie np.: „Miejsce”, "Czas zatrzymany Czas poruszony”. „Beboki mopliki i klamory”, „Misja Wolnego”, „Dieter Niebieski” czy „Cyklizm po śląsku”. Za swoje produkcje zdobył ponad 30 nagród na festiwalach filmów niezależnych w całym kraju. 

Pod koniec 1740 roku młody awanturniczy król pruski Fryderyk II rzucił rękawicę pogrążonemu w kryzysie Cesarstwu Austriackiemu. Stawką był nie tylko Śląsk, ale przede wszystkim pozycja europejskiego mocarstwa, którą postanowił wraz z nim wydrzeć prastarej monarchii Habsbugów.
Tak rozpoczął się cykl wojen, które historia zapamiętała jako wojny śląskie, a których skutki przedefiniowały układ sił w Europie i pośrednio przyczyniły się do upadku Rzeczypospolitej.
Niesprawdzona, acz popularna lokalna legenda głosi, że król nie uciekał przed pościgiem, ale się przed nim ukrył. Dokładniej: został ukryty w kadzi po zacierze przez przygodną młynarkę, która później, przebranego w mężowskie cywilne łachmany, łodzią odwiozła króla do pobliskiego Mikolina, skąd monarcha dotarł do Lewina.
Historia ta wydaje się zbyt baśniowa, by mogła być prawdziwa. Ale tylko pozornie. Osiemnasty wiek obfitował w podobne wydarzenia. Ledwie siedem lat wcześniej inny król polski, Stanisław Leszczyński, też przemierzał Europę incognito, w chłopskiej sukmanie.

Każdy zaczyna na trybunach. W sektorze fanatyków z dumą wykrzykują klubowe pieśni, a za barwy klubowe poszliby w ogień. "Ino Ruch!" - wołają w Chorzowie. Kto chce więcej adrenaliny, jeździ na mecze wyjazdowe, komu wciąż mało - ma krótką drogę do stadionowych bijatyk. Przydatność w walce to pierwszy krok do członkostwa w Psycho Fans. "Żołnierze" z podziwem patrzą na liderów, którzy nigdzie nie pracują, ale jeżdżą najlepszymi samochodami, bawią się w najdroższych klubach i mają najpiękniejsze dziewczyny. Czy ślepa wierność przywódcom pozwoli dołączyć do tego świata?

W 2023 roku w największym jak dotąd procesie członków gangu kiboli Ruchu Chorzów skazano 46 z 47 oskarżonych. To dzięki temu, że na współpracę z prokuraturą poszło kilku psychofansów. Opowiedzieli o włamaniach, handlu narkotykami, wywiadzie śledzącym przywódców wrogich bojówek, śmiertelnych pobiciach i gangsterskich porachunkach. Ci, którzy nie poszli na współpracę z prokuraturą dostali wyroki od 2 do 15 lat więzienia. W Wojnach niebieskich świat kiboli opisuje Marcin Pietraszewski, reporter "Gazety Wyborczej" od lat śledzący działalność gangu i kolejne próby jego rozbicia.

Ta książka to również podróż do samego serca Górnego Śląska, przez familoki, robotnicze dzielnice, zamknięte zakłady, kopalnie i rosnącą przestępczość. Do świata, w którym dorastali kibole.

Trójjęzyczne (niemiecki, polski i śląski) wydanie sztuki śląskiego noblisty Gerharta Hauptmanna.

- oryginał: Fuhrmann Henschel. Schauspiel in fünf Akten

- polski i śląski przekład: Jacek Alois Smolorz

Strony: 190

Prezentowana książka to zbiór esejów, szkiców i wspomnień. Zawiera też mowę sejmową oraz próby poetyckie. Niektóre w innych wersjach, pod innymi zazwyczaj tytułami były publikowane w czasopismach „Śląsk”, „Przegląd Polityczny”, „Fabryka Silesia” oraz „Borussia”. Wszystkie jednak – jako teksty literackie – poświęcone są różnym aspektom tożsamości górnośląskiej. Są to próby zdiagnozowania, czym jest współczesny regionalizm, czym jest Górny Śląsk na początku XXI wieku, czym jest tzw. przebudzenie górnośląskie, jakie są perspektywy śląszczyzny jako języka regionalnego etc. Pewna grupa tekstów to próby sportretowania ważnych dla Autora nieżyjących już postaci górnośląskiego życia kulturalnego (Stefan Szymutko, Michał Smolorz, Jan F. Lewandowski, Feliks Netz). Niektóre eseje mają charakter teoretyczny – chodzi o poszukiwanie metody badawczej, w  której uwzględniona zostałaby zarówno dzisiejsza egzystencja ludzi identyfikujących się z Górnym Śląskiem, jak i wolna od propagandy i przekłamań perspektywa historyczna. Książkę zamyka autentyczna mowa sejmowa wygłoszona w Sejmie RP 9 października 2014 roku, ukazująca prawdziwą bezbronność śląskich myśli i jednocześnie uzasadnia tytuł całego zbioru. Swoimi refleksjami po lekturze owych „bezbronnych myśli” podzielił się z czytelnikami  w Posłowiu Ingmar Villqist.

Fotografie wykonane przed sześćdziesięciu pięciu laty przez Hansa Kramarza, wraz z ujęciami z Wrocławia i Krakowa, są unikalnym zapisem podróży przez Górny Śląsk i okolice Anno Domini 1956. Przenoszą nas w ten dziś już bardzo odległy, a wtedy mocno powojenny czas, w którym ruiny wciąż stały obok wznoszonych bloków i kamienic, a starzy mieszkańcy żyli obok nowych przybyszów poczuwających się do roli gospodarzy. To nowy, polski Górny Śląsk wciąż jeszcze będący in statu nascendi, w którym stare współistnieje z nowym, a przeszłość spotyka się z teraźniejszością komunistycznej Polski 1956 r.

Na Dolnym Śląsku ilość zrujnowanych zabytków jest wprost zatrważająca. To już czwarty tom dedykowany temu regionowi.

Przewodnik poprowadzi Ciebie do miejsc, których „się nie zwiedza” i „się nie opisuje”. Zrujnowane pałace, zamki i dwory, budynki fabryczne, opuszczone kościoły, cmentarze ewangelickie, fortyfikacje, bunkry Armii Radzieckiej, dziwne pomniki, zabytki techniki.

Zapomniane miejsca Dolnego Śląska. Sudety Zachodnie. Przewodnik. II wydanie poszerzone - 2019 rok
Trzecia odsłona naszego cyklu przewodników po miejscach, "których się nie zwiedza".
- ruiny zamków, pałaców i dworów
- zrujnowane kościoły i zbory ewangelickie, cmentarze (np. zbór ewangelicki w Żeliszowie)
- fortyfikacje, pamiątki II wojny światowej (np. mauzoleum SS w Wałbrzychu)
- zapomniane pomniki
- budynki pofabryczne, nieużywane tunele
- zniszczone osady podczas wydobycia uranu lub węgla (np. Miedzianka)
- i wiele innych, łącznie 160 miejsc, o których nawet wielu miłośników regionu nie słyszało

Zasady pisowni języka śląskiego to pierwsza naukowa monografia, która kodyfikuje zasady pisowni języka śląskiego oraz reguluje wybrane obszary jego gramatyki. Praca składa się z czterech głównych części – w pierwszej szczegółowo przedstawiono użycie liter standardowego śląskiego alfabetu oraz sposób zapisu poszczególnych głosek i połączeń głoskowych. Dużo uwagi poświęcono też adaptacji zapożyczeń z języków obcych, pisowni łącznej i rozdzielnej oraz interpunkcji. Druga część pracy to słownik ortograficzny, na który złożyło się słownictwo używane w najnowszej śląskiej literaturze. Zebrano w nim przeszło 8 tys. haseł, uzupełniając je końcówkami gramatycznymi informującymi o sposobie odmiany. Trzecia część to polsko-śląski indeks nazw geograficznych, w którym zebrano 300 nazw miast i osad leżących obecnie na terenie województwa śląskiego, opolskiego, dolnośląskiego, lubuskiego oraz czeskich krajów samorządowych – morawsko-śląskiego oraz ołomunieckiego. Ostatnia, czwarta część pracy to obszerny dodatek gramatyczny, przedstawiający w kilkudziesięciu tabelach odmianę śląskich rzeczowników, przymiotników, zaimków oraz czasowników.

Pierwsze wydanie na 1.111 stronach! unikatowych dzienników Alberta Adamskiego – kupca z Kadłuba Wolnego na Górnym Śląsku, które powstały w latach 1915–1918. Rękopis poświęcony jest jego służbie wojskowej, którą w trakcie pierwszej wojny światowej odbył na froncie zachodnim (Francja)
i południowym (Bałkany), a w czasie rewolucji 1918 r. w garnizonie w Berlinie. Autor prowadził swe obszerne zapiski w języku niemieckim, skrupulatnie opisując w nich rozmaite wydarzenia oraz wprowadza nas w świat swej służby wojskowej, przede wszystkim z perspektywy żołnierskiej codzienności oraz żołnierskich przeżyć i emocji.

Dzienniki Alberta Adamskiego w formie dwujęzycznej,  polsko-niemieckiej książki, która nie powstałaby bez manuskryptu zachowanego w zbiorach Izby Regionalnej w gminie Zębowice. Zapiski Adamskiego nie zostały nigdy wcześniej wydane i niewątpliwie mają ogromną wartość dla regionalistyki górnośląskiej oraz badań nad pierwszą wojną światową. Znajdziemy w nich bezpośredni, szczery i autentyczny przekaz nienaznaczony wojenną ani powojenną propagandą czy cenzurą.

W świecie zaszły poważne zmiany, które docierają też do słynącego niegdyś z nadprzyrodzonych łask miejsca kultu, dziś niemal zapomnianego sanktuarium na Górze Świętej Anny. O pomoc w wyjaśnieniu niepokojących zjawisk zostaje poproszony franciszkanin, ojciec Eliud Greszel, dawniej jeden z największych specjalistów Kościoła od weryfikacji cudów. Zakonnik jest jednak śmiertelnie chory, a jego wiara słabnie pod wpływem odkryć naukowych podających w wątpliwość sens istnienia chrześcijaństwa.

Trzeci tytuł literackiej klasyki po śląsku wydany przez Media i Rodzina w tłumaczeniu Grzegorza Kulika.

Po Kubusiu Puchatku, czyli po śląsku Niedźwiodku Puchu, dostajemy znakomite tłumaczenie na śląski - tym razem Chatki Puchatka:

Dalsze przigody ôd Niedźwiodka Pucha i jego kamratōw. Ze ksiōnżeczki dowiecie sie, kogo idzie najś przi śniodaniu, kaj trefić hefalumpy i co Krziś robi rano. Klasyka literatury do bajtli we szumnym przekładzie na ślōnski jynzyk.

Integralną częścią książki są oryginalne ilustracje Ernesta Sheparda oraz audiobook czytany przez Mirosława Neinerta.

Instytut Badań Regionalnych Biblioteki Śląskiej w Katowicach prezentuje książkę Artura Pałasiewicza, pokazującą życie codzienne żołnierzy piechoty w monarchii austro-węgierskiej. W c.k. armii nie wątpiono, że dla każdego rekruta służba wojskowa jest najlepszą szkołą męskiej dojrzałości i patriotyzmu. Poddanie się dyscyplinie wojskowej miało stworzyć fundament bezwzględnego posłuszeństwa wobec wszystkich, którzy stali wyżej w hierarchii społecznej, z Najjaśniejszym Panem Franciszkiem Józefem I na czele. Szczególnym walorem publikacji jest zawarta w niej unikalna ikonografia, którą autor gromadził przez wiele lat.

Album zdjęć Jana Czypionki. ze słowem wstępnym dr Beaty Piechy-van Schagen z Muzeum „Górnośląski Park Etnograficzny” w Chorzowie, Mirosława Neinerta z Tetaru Korez, Tomasza Wilusia Wilka oraz Autora.

To fotografia uliczna nakierowana wyraźnie na portret socjologiczny. I co być może najważniejsze – unikam koloru. Po pierwsze, nie do końca odróżniam barwy, po drugie, uważam fotografie czarno-białe za bardziej autentyczne, mimo że świat czarno-biały przecież nie jest.
Ktoś kiedyś pod moimi fotografiami z zaniedbanych dzielnic śląskich miast napisał, że znajduje w nich czułość, jaką obdarzam swoich bohaterów. Ja sam nazywam to hołdem albo ukłonem, lub też estymą.
Przed jedną ze swoich wystaw tak pisałem w katalogu, co praktycznie bez zmian mogę powtórzyć dzisiaj tutaj, w tym albumie:
„Bez kolorów, bo w starych zapomnianych dzielnicach, wysłużonych fabrykach i kopalniach jest tylko szarość i czerń... Takie są dziś robotnicze osiedla Górnego Śląska. Wyeksploatowane, zaniedbane, bez perspektyw. Tam, gdzie działają jeszcze kopalnie i zakłady jest inaczej, ale w każdym mieście są opuszczone ulice, pełne pustostanów i ruin. Bardzo często przesiedlani są tam ludzie z innych miast, których z różnych powodów nie stać na płacenie czynszu. Tworzą się w ten sposób enklawy biedy i patologii. Koegzystują z miejscowymi, którzy ze łzą woku wspominają czasy świetności takich miejsc jak Lipiny, Chropaczów, Kaufhaus, Kolonia Zgorzelec, Bobrek...
Tylko szarość i czerń... Ale ci, którzy tam mieszkają i mają pracę, nie uskarżają się na zły los. Zachowują radość życia i przywiązanie do tradycji”.

Ze wstępu Autora

Debiutancki tomik śląskiego poety Karola Gwoździa, którego wiersze zadziwiają dojrzałością i przenoszą w świat niezwykły, świat tęsknoty za ojczyzną, w krainę dzieciństwa, a jednocześnie oddają krzyk tysięcy Ślązaków, dla których ziemia śląska to wartość najwyższa. Przestrzeń tomiku wypełniają rozmyślania patriotyczne, wspomnienia, miłość, natura i nostalgia. Oryginałowi w języku śląskim towarzyszy przekład na język ukraiński, który pozwala ukraińskiemu czytelnikowi na zrozumienie Śląska i Ślązaków, a także obrazuje pewnego rodzaju paralele między losami Ślązaków i Ukraińców.

Jako terytorium Górnego Śląska autorzy przyjęli obszar następujących, funkcjonujących w pierwszej połowie XX w. jednostek administracyjnych: niemieckiej prowincji górnośląskiej, polskiego województwa śląskiego oraz czechosłowackiego kraju śląskiego. Poszczególne zagadnienia przedstawione zostały na mapach w formie diagramów oraz symboli. Istotną rolę pełni kolor wyróżniający terytoria poszczególnych państw oraz narodowości. W zależności od tematyki i formatu mapy (dwustronicowe, jednostronicowe) reprezentują różny stopień szczegółowości.

Rok wydania: 2016

"Barbarzyńcy" to formalne i tematyczne nawiązanie do greckiej pieśni żałobnej oraz  współczesnej górnośląskiej pieśni dziadowskiej.                                                 

Pieśni dziadowskie - utwory wykonywane przez wędrownych dziadów lub  w odniesieniu do utworów, które mogłyby być śpiewane przez dziadów (lecz nie ma pewności, czy były, lub z pewnością nie były, lecz pasowałyby do ich repertuaru) albo których styl czy tematyka przypominają pieśni dziadowskie.

W przypadku Barbarzyńców mamy do czynienia z  pieśniami nowiniarskimi. Są to pieśni dziadowskie  omawiające aktualne i/lub historyczne wydarzenia krajowe lub lokalne, zwykle o gwałtownymi lub złowrogim charakterze (rozruchy, wojny, bitwy, klęski naturalne, morderstwa) W tej grupie można odnaleźć zarówno opowieści o bitwach królów jak i wiejskich zbrodniach. Barbarzyńcy mówią zbrodniach i przestępstwach na Górnym Śląsku po roku 1945.

Barbarzyńcy to także pieśni o upadku obyczajów. Są to utwory narzekające na upadek obyczajów (np. brak szacunku młodzieży dla starszych, rozluźnienie dyscypliny wychowawczej itp.), wezwanie do poprawy i przestroga przed karą Bożą. Niektóre warianty tych utworów zbliżają się do pieśni o Sądzie Ostatecznym w treści i lamentacyjnej formie.

Przede wszystkim trzeba podkreślić, że występ wędrownego dziada miał raczej nietypową dla folkloru formułę koncertu, audycji czy wykładu ze wszystkimi tego konsekwencjami obserwowanymi i dziś w podobnych sytuacjach. Dziad jako pojedynczy “podmiot wykonawczy” nawiązywał jednostronny ustny kontakt z wieloma odbiorcami, którzy przyjmowali rolę pasywną. Decydujący  wpływ na formę pieśni dziadowskich miała funkcja fatyczna, czyli polegająca właśnie na uzyskaniu i zachowanie kontaktu z odbiorcami, czemu służył cały arsenał środków nastawionych na dostarczanie im silnych przeżyć i robienie na nim jak największego wrażenia.

https://teatrnn.pl/leksykon/artykuly/piesni-dziadowskie/

Barbarzyńcy to elegie we współczesnym rozumieniu nowożytnym poważny, refleksyjno-wspomnieniowy utwór o miłości i śmierci. Z czasem tematyka ta rozszerzała się o problemy patriotyczne, polityczne, wojenne. Cechą wspólną elegii o różnej tematyce jest to, że podmiot liryczny wyraża swoją postawę bezpośrednio, z prostotą, szczerością, rezygnacją, bez buntu i tragizmu.

https://www.bryk.pl/slowniki/slownik-terminow-literackich/69103-elegia-gr-elegos-piesn-zalobna

Rzeczywistość Barbarzyńców to między innymi skutek skwapliwie wykonywanej dyrektywy:

Moskwa 2.VI.1947. K.AA 113 Instrukcji NKWDnNK/003/47