Historia Śląska

Siedem kobiet. Śląskie opowieści – książka napisana po niemiecku przez Ślązaczkę, która od kilku dekad żyje i pracuje w Niemczech. Zbiór opowiadań na język polski i fragmentami śląski przełożyła Monika Twardoń, wstępem opatrzyła Anna Cieplak, a zilustrowała Marta Frej. Wydawnictwo Biblioteki Śląskiej w ręce czytelników przekazuje niezwykle interesującą publikację wpisującą się w trend odkrywania historii kobiet, przykuwającą uwagę zwłaszcza ze względu na pochodzenie bohaterek opowiadań i ich skomplikowane doświadczenia na przestrzeni blisko osiemdziesięciu lat – od czasów wojennych do nam współczesnych. Tom Mirelli Waleczek to potrzebny głos, który w prozie obyczajowej przywołuje życiorysy, przejścia, uczucia i emocje śląskich kobiet, a jednocześnie koresponduje z przekazem Pamiętników kobiet z rodzin górniczych pod red. Moniki Glosowitz oraz Chłopek Joanny Kuciel-Frydryszak.

Wydanie II - z śląskim zapisem dialogów!

Książka prof. Ewy Chojeckiej pokazuje, jak ważne procesy społeczne zachodzą na współczesnym Górnym Śląsku, w jaki sposób kształtuje się nowoczesna wielowyznaniowa i wieloetniczna tożsamość kulturowa regionu i jaki w tym udział ma współczesne protestanckie budownictwo kościelne.

Godne uwagi są wszystkie zamieszczone w książce opisy kościołów od tych najskromniejszych, powojennych, po okazałe świątynie powstałe u schyłku XX i na początku XXI wieku. Książkę należy traktować jako postscriptum do wielkiego jubileuszu 500-lecia Reformacji, a jednocześnie jako punkt wyjścia do refleksji na temat wkładu Kościołów i ich świątyń w europejską kulturę XXI wieku.

Prof. dr hab. Jan Harasimowicz
Uniwersytet Wrocławski
Instytut Historii Sztuk

Strony: 168

Oprawa: twarda

Opracowanie ks. prof. Andrzeja Hanicha to w ocenie recenzentki, prof Stanisławy Sochackiej,  „uporządkowana i skumulowana refleksja na temat nazw miejscowości ujęta w schemat metodologicznie opracowanych haseł”, która „łączy w sposób interdyscyplinarny wiedzę z zakresu nazewnictwa polskiego i niemieckiego na Śląsku z tradycją kościelną w sposób kompetentny, stricte naukowy, zwłaszcza w zakresie prezentacji materiału historycznego”. Hasło główne to nazwa polska w aktualnym brzmieniu urzędowym, której towarzyszy powojenna polska nazwa przejściowa oraz niemieckie: starsza (słowiańska powierzchownie zniemczona), nazistowska (z lat 1934–1937), czasem również dodatkowa (nadawana współcześnie miejscowościom z min. 20% mieszkańców pochodzenia niemieckiego), a także lokalizacja urzędowa i kościelna. Dzięki mapie, rysowi historycznemu i osobnym częściom słownika opisującym miejscowości, które w roku 1992 r. przeszły do diecezji gliwickiej i kaliskiej, otrzymujemy całościowy obraz nazewnictwa diecezji opolskiej w perspektywie czasu i przestrzeni.

Strony: 380

Oprawa: twarda

Uznawane czasem za przemysłowe i nieciekawe, Katowice kryją wiele tajemnic i pomników przeszłości. W pierwszym spacerowniku po tym mieście zaprowadzimy Was do serca miasta, czyli do Śródmieścia, gdzie stoi słynny katowicki "spodek", znajduje się Rynek oraz XIX i XX-wieczne kamienice kontrastujące z nowymi wieżowcami. Pomiędzy tymi budynkami można odnaleźć pozostałości wielokulturowości Katowic.

Migracja rycerstwa śląskiego do Królestwa Polskiego, w tym na Ruś Czerwoną, w XIVXV wieku wpisuje się w szerokie zagadnienie związane z przemieszczaniem się ludzi w poszukiwaniu lepszego miejsca do życia. Motorem ich działań były przede wszystkim czynniki ekonomiczne, podbudowane ambicjami poszczególnych jednostek, a związane z poprawą pozycji społecznej i robieniem kariery. Równie ważną rolę odgrywały czynniki polityczne stymulowane przez władców. Rycerze śląscy pojawili się w Królestwie Polskim za panowania Kazimierza Wielkiego, jednak dopiero rządy namiestnicze na Rusi Czerwonej Władysława Opolczyka spowodowały, że Ślązacy zaczęli stanowić dużą społeczność w naszym kraju i osiedlali się zawłaszcza na ziemiach ruskich. Także na dworze Władysława Jagiełły rycerze śląscy odgrywali ważną rolę, a wielu z nich wysłużyło sobie dobra i godności w swojej nowej ojczyźnie. Prezentowany zbiór studiów kreśli sylwetki rycerzy śląskich (grupowo i jednostkowo), którzy zdecydowali się opuścić swoje rodzinne strony, podjąć służbę na dworze polskich monarchów, w konsekwencji uzyskać od nich nadania i osiąść w Królestwie Polskim, zwłaszcza na jego wschodnich kresach obejmujących ziemie ruskie. Autor skupia się nie tylko na ich identyfikacji,

W okolicy Bruntala, na polsko-czeskim pograniczu, został zamordowany były inspektor Gestapo. Jego śmierć rozdrapuje stare rany i odsłania dawne tajemnice. Wybierzcie się do Czechosłowacji po upadku komunizmu, gdzie nie wszystko jest tak, jak to pamiętacie z historii. Czy podobne wydarzenia mogłyby mieć miejsce na terenach przyznanych Polsce po 1945 roku?

Zbliżają się pierwsze wolne wybory w Czechosłowacji po upadku komunizmu. W regionie przy granicy z Polską robi się gorąco. Ponad milion Niemców, którzy zostali tu po wstrzy­maniu wysiedleń, domaga się swoich praw. Podczas gdy w Pradze szerzy się strach przed powrotem komunistów do władzy, a w Bratysławie coraz głośniej mówi się o więk­szej autonomii, Niemcy na pograniczu stawiają czoła wyzwa­niom, które przynosi nowo zdobyta wolność.

Jak mogła wyglądać sytuacja Czechosłowacji po aksamitnej rewolucji, gdyby nie wysiedlono wszystkich Niemców Sude­ckich? Historia inspirowana prawdziwymi zdarzeniami i miejscami.

Joseph Benedict Polednik (1798-1882). Szkic historyczny o twórcy fundacji dobroczynnej w Lyskach

Edward Polednik spod Rybnika był jedynakiem. Świetnie się zapowiadał. Miał 17 lat, gdy przeziębił się na polowaniu. Wdało się zapalenie mózgu. Zmarł. Wtedy jego zdruzgotany ojciec swój duży majątek przeznaczył na pomoc innym.  Ojciec tego chłopaka nazywał się Józef Benedykt Polednik. Ktoś inny w obliczu takiej tragedii zacząłby pić albo pogrążył się w apatii. 48-letni wtedy Józef postanowił jednak swój majątek i talent do pomnażania pieniędzy przeznaczyć na pomoc bliźnim. Dzięki fundacji Józefa Polednika setki zdolnych, ale ubogich Ślązaków zdobyło wykształcenie. Tak się złożyło, że jednym z najwybitniejszych z nich okazał się jego własny krewny, urodzony już po jego śmierci. To prawnuk jego siostry, błogosławiony ksiądz Emil Szramek, wybitnie zasłużony dla Kościoła i śląskiej kultury.

Życie Josepha Benedicta Polednika, chłopskiego syna z Lysek dowodzi, że prawdziwa i uniwersalna wielkość może pojawić się nawet w małej wiosce pomiędzy Raciborzem i Rybnikiem i nie stanie jej na przeszkodzie żaden negatywny stereotyp. Skoro taka niezwykła historia wydarzyła się raz i to z dala od wielkich centrów kultury, to oznacza, że wydarzać się może ona zawsze i wszędzie. Grzechem byłoby nie wziąć tego pod uwagę wstając rano z łóżka.

SZTUKA DAWNEGO OPOLA

red. naukowa B. Czechowicz, J. Filipczyk, A. Kozieł
Dotychczasowe naukowe opracowania niemieckie i polskie dot. sztuki Opola były wyłącznie inwentarzami zabytków lub pisanymi na ich podstawie pracami popularnymi. Konferencja „Sztuka dawnego Opola” (zorganizowana w dn. 29- 30.09.2016 przez Muzeum Śląska Opolskiego, Instytut Historii UO, Instytut Historii Sztuki UWr, Polskie Towarzystwo Historyczne O/Opole i Archiwum Państwowe w Opolu), której celem było zebranie obecnego stanu wiedzy o dokonaniach artystycznych na terenie Opola w jego dawnych, lokacyjnych granicach (z przedmieściami, w tym z monastycznym suplementem miasta, jakim było opactwo Norbertanek w Czarnowąsach), jak i rozrastającego się Opola doby industrialnej, przyniosła szereg ważnych tekstów problemowych omawiających dzieje sztuki miasta, położono przy tym nacisk na mniej znane zagadnienia doby baroku, XIX i XX w. Autorzy badań historycy sztuki, historycy i architekci z różnych ośrodków zaprezentowali wyniki swoich prac podczas konferencji, jednak z przyczyn oczywistych, w ten sposób dotrzeć można było jedynie do wąskiego grona odbiorców.

Autor przemierza górskie i podgórskie rejony Śląska zafascynowany specyficzną atmosferą wielu miejsc romantycznie położonych, owianych zapomnianymi już historiami i legendami. Magia tych miejsc związana jest nie tylko z działalnością Ducha Gór, czy tajemniczych Walonów, tworzona jest także współcześnie przez ludzi w Śląsku zakochanych, swoją nieprawdopodobną pasją budujących nową historię tych ziem.

Autor podaje przykłady takich działań, wskazuje ludzi, którzy próbują połączyć wspaniałą przeszłość Śląska z dążeniami jego nowych mieszkańców, którzy korzenie swe w tej ziemi magicznej mocno już zapuścili. Tacy artyści jak Olga Tokarczuk, Henryk Waniek, ich dzieła, dają gwarancję, że ten piękny kraj czeka świetlana przyszłość.

Jan Hahn – honorowy prezes Przymierza Śląskiego. Autor wydawnictw związanych z historią i kulturą Śląska: „Ilustrowana historia Śląska w zarysie”, „Lux ex Silesia”, „Śląsk w Europie”. Pisze artykuły do prasy lokalnej („Gwarek”, „Montes Tarnoviciensis”) i regionalnej („Nowiny Rybnickie”). Z wykształcenia filolog słowiański (serbskochorwacki na UJ). Tłumacz z tego języka.

Górny Śląsk: zapomniane obiekty industrialne, familoki, cmentarze, pałace... Jaką historię mogą nam opowiedzieć? Gospodarczo XX wiek był dla Śląska czasem spektakularnego rozwoju i niezwykłej transformacji. Na początku stulecia schludne ulice miast i miasteczek tętniły życiem. Wspaniałe, majestatyczne kamienice i gmachy użyteczności publicznej wyrastały jak grzyby po deszczu. Rozwijał się przemysł, mnożyły się fortuny. W głowach miejscowych architektów powstawały śmiałe koncepcje modernizacji Katowic, Gliwic, Bytomia, Zabrza. Pomysły te pozostały jednak w sferze planów, politycznie bowiem XX wiek był czasem zawieruchy. Przyniósł dwie wojny światowe, przesunięcia granic, wielkie migracje. Zmieniło się wszystko, włącznie z własnością i przeznaczeniem miejscowych budynków. Niektóre z nich pozostały żywe, w ten czy inny sposób służyły kolejnym pokoleniom mieszkańców regionu. Inne popadły w zapomnienie i dziś straszą pustymi oczodołami okien i osypującym się ze ścian tynkiem. Książka Kamila Iwanickiego stanowi próbę ponownego ożywienia tych fantomowych, zapomnianych miejsc. Kolejna po bestsellerowych Familokach pozycja w dorobku autora jest równocześnie opowieścią o ludziach, którzy niegdyś żyli na Górnym Śląsku; albo opuścili swój Heimat dobrowolnie, albo zostali do tego przymuszeni. To zbiór historii z różnych czasów, zapis dociekań autora, od lat badającego fenomen i specyfikę Górnego Śląska przez pryzmat geografii, przemysłu, architektury i społeczności, której poszczególni członkowie wywarli przemożny wpływ na charakter regionu. Znakomity pretekst do samodzielnego eksplorowania śląskich tajemnic, które wciąż czekają na odkrywców. Oto ostatnie ślady Heimatu: zapomniane miejsca Górnego Śląska

Pozycja ta jest kolejną publikacją , która ukazuje bogate, śląskie dziedzictwo kulturowe, historyczne i krajobrazowe. Niezwykle szczegółowo i z wielką skrupulatnością opisano w niej losy Dolnego i Górnego Śląska, podkreślając niezwykłą rozmaitość tego regionu.

Oryginalnie album autorstwa Roswithy Schieb urozmaicony o fotografie śląskiego artysty Marka Maruszczaka, ukazał się w niemieckiej wersji językowej. Celem przetłumaczenia i wydania tej pozycji książkowej była chęć zaprezentowania szerokiemu gronu odbiorców niezwykłej różnorodności Śląska. Różnorodności, którą odnaleźć możemy zarówno w śląskiej obyczajowości i zwyczajach, jak i w śląskich pejzażach, krajobrazach a nawet języku.

Publikacja ta, nie tylko zwraca szczególną uwagę na bogate dziedzictwo kulturowe, literackie i historyczne regionu, ale przede wszystkim, skłania czytelników do refleksji nad pięknem i wyjątkowością śląskiej krainy.

Książka jest opowieścią o niezwykłych losach rodziny Gretschel, ale przede wszystkim o walce Jürgena Gretschela o poszanowanie historii Ziemi Dolnego Śląska przez nowych mieszkańców tej ziemi.

Publikacja zawiera opis jego rodziny, obrzędów Dolnego Śląska oraz ilustrowaną fotografiami część kucharska poświęcona tradycyjnym potrawom.

Język: polski i niemiecki

Ułamek sekundy, sekunda, może dwie… Charakterystyczny dźwięk migawki aparatu fotograficznego, czas zatrzymuje się w miejscu… Powstaje niepowtarzalne odbicie rzeczywistości utrwalone na kliszy – odcisk autora i chwili, ciągu zdarzeń, historii osobistych, historii obiektów czy piękna otaczającej przyrody. Powstaje konkretny wycinek świata.

Paul Rother – kowal, pasjonat i samouk, niestrudzony piechur i podróżnik. Urodzony w Orzegowie, ale trwale związany z Bytomiem. Przez wiele lat pracował w kuźni kopalni „Hohenzollern” (później: „Szombierki”). Fascynowała go historia, astronomia, geologia, ale przede wszystkim w sposób skrupulatny rejestrował, studiował i dokumentował rzeczywistość za pomocą soczewki aparatu, tworząc własne światy.

Jakie więc są śląskie światy Paula Rothera? To obrazy Śląska i ze Śląska, obrazy czasu, ludzi i miejsc, często tych, których już nie ma. Najwięcej fotografii dotyczy właśnie najbliższej okolicy: rodzinnego Orzegowa, Szombierek, które stały się jego domem przez większą część życia, oraz okolic Bytomia. W spuściźnie Rothera nie brak również zdjęć z dalszych wypraw turystycznych. Wszystkie bez wyjątku odbywał po Górnym i Dolnym Śląsku, pogłębiając swoje poczucie estetyki i społeczną wrażliwość – z aparatem przy źrenicy i z notatnikiem w ręku.

Prezentowane w dwujęzycznym albumie fotografie ukazują piękno śląskich krajobrazów i architektury oraz zachwyt nad codziennością: wielopokoleniowe rodziny, roześmiane dzieci, pogodni staruszkowie, kobiety i mężczyźni w czasie pracy i odpoczynku. Odznaczają się przy tym niezwykłą estetyką światła, zatrzymaną w odcieniach czerni i bieli.

Życie Alojzego Lyski jest kwintesencją śląskiego losu. Szczególnie pokolenia, którego biografia zaczynała się podczas II wojny światowej, trwała przez cały PRL i wchodziła w fazę regionalnego renesansu po 1989 roku. Lysko trwa nieustannie przy Śląskim Słowie: od opowiadania Ślązak opublikowanego pół wieku temu, przez głos radnego i posła, po jego sceniczne ex cathedra. Można się z nim nie zgadzać, ale trzeba go – gdy mówi się o śląskiej tożsamości – znać.

V tom dwujęzycznej, polsko-niemieckiej serii „Ślązacy od czasów najdawniejszych do współczesności” pod redakcją prof. Joanny Rostropowicz.

Tak samo jak poprzednie tomy, również ten obejmuje stosunkowo obszerne biogramy ok. 80 wybitnych Ślązaków, którzy osiągnęli znaczące sukcesy w wielu różnych dziedzinach.

Tom otwiera biogram profesora Rudolfa Abichta, slawisty, orędownika języka górnośląskiego, zawiera też prezentacje sporej grupy mało znanych malarzy, rzeźbiarzy, muzyków, a także wybitnych aktorek i śpiewaczek, m. in. biogram  śpiewaczki Rose Ader, kochanki Pucciniego.

VI tom dwujęzycznej, polsko-niemieckiej serii „Ślązacy od czasów najdawniejszych do współczesności” pod redakcją prof. Joanny Rostropowicz.

Tak samo jak poprzednie tomy, również ten obejmuje stosunkowo obszerne biogramy ok. 80 wybitnych Ślązaków, którzy osiągnęli znaczące sukcesy w wielu różnych dziedzinach.