Publikacje

Stare dolnośląskie cmentarze przestały być przestrzenią więziotwórczą, tym samym stały się miejscami niepamięci, trudnym dziedzictwem, które dopiero dziś, po ponad siedemdziesięciu latach udaje się oswoić i zaakceptować. Dziś coraz częściej dostrzegamy, że oprócz swych funkcji memoratywnych, cmentarze są również swoistymi tekstami kultury, dzięki którym możemy odczytać nie tylko ludzkie losy, ale również stosunek człowieka do śmierci, przemijania i do określonych wartości. Są namacalnym świadectwem pobytu na określonym terytorium grupy etnicznej, narodowej, regionalnej, wyznaniowej czy religijnej. Warto podkreślić, że autor z powodzeniem wybrał cmentarze i miejsca pochówku różnych grup narodowościowych (siłą rzecz z dominantą niemiecką) i wyznań. Nie zapomniał przy tym o cmentarzach wojskowych i wojennych oraz miejscach pochówku ofiar narodowego socjalizmu – jeńców, robotników przymusowych i więźniów obozów koncentracyjnych.

To już drugie wydanie albumowej publikacji Wydawnictwa AZORY. Publikacja – album z częścią opisową i komentarzem do zdjęć, jest próbą zobaczenia tego, jak wyglądali mieszkańcy górnośląskich Gliwic, a niegdyś Gleiwitz. Pokazania ich, gdy „od-święta” (m.in. w związku z chrzcinami, roczkiem dziecka, komunią czy ślubem) stawali przed obiektywem aparatu fotograficznego, chcąc pokazać siebie innym, najbliższym – rodzinie, znajomym, ale także kolejnym pokoleniom.

To książka o pewnej zbiorowości zamieszkującej obszar pogranicza kultur, tradycji, języka i dosłowne (po 1922 roku) żyjącej na pograniczu politycznym na G. Śląsku.

Pierwsza taka „historia widziana”, jak zauważa w swojej recenzji prof. M. Szmeja, miasta i osad wokół. Z drugiej strony może ona posłużyć jako przykład prezentacji społeczności innych (podobnych do Gliwic) miast na G. Śląsku. Cezura czasowa jaką obejmuje publikacja to lata 1872 – 1943, z dominującą fotografią z okresu przełomu wieków 19. i 20.

Trzecie wydanie książki nominowanej w roku 2004 do literackiej Nagrody NIKE: "Finis Silesiae" Henryka Wańka.

Wydanie przeredagowane przez autora, które zapowiada tak:

Z tą książką od początku coś było nie tak. Przede wszystkim z jej tytułem. Finis Silesiae to był tytuł roboczy, który ostatecznie miał brzmieć Görlitz-Gleiwitz 23:55. Wydawca kręcił nosem na te dwie nazwy niemieckie w tytule. Ale Tadeusz Różewicz, akurat bawiący w wydawnictwie, rzucił okiem i spodobało mu się to Finis Silesiae. Gdybym był przy tym, pewnie by tak nie powiedział. Możliwe też, że wydawca to zmyślił, by mieć argument i postawić na swoim. I tak zostało. W drugim wydaniu (2004) dokonano nielicznych poprawek, ale dopiero teraz ta książka jest bliższa temu, jaka powinna być w roku pierwszego wydania (2003). Przede wszystkim zmienił się jej język, na ile to było możliwe. Bo język historii opowiedzianej po niemiecku, ale napisanej po polsku, jest trudny. Ale taki jest Śląsk. Z przyjemnością zlikwidowałem też zbędne dłużyzny. Książka zeszczuplała o jedną dziesiątą i chyba dzięki temu czyta się łatwiej.

Tom siedemnasty wielotomowego wydawnictwa, które ma objąć jak największą ilość słownictwa typowego dla gwar śląskich z terenu całego Śląska (także w granicach Republiki Czeskiej i Republiki Słowackiej). Zawiera wyrazy gwarowe (w zasadzie XX-wieczne, choć zdarza się też starsze słownictwo) będące w czynnej i biernej sferze leksyki, wyrazy ustępujące na skutek zmian cywilizacyjnych, wyrazy nowo przejęte, wymarłe, zapożyczenia obce, nie odnotowuje nazw własnych. W Słowniku nie uwzględnia się leksyki gwar przyniesionych na Śląsk przez ludność przybyłą tu po II wojnie światowej. W części wprowadzającej zamieszczono: skróty źródeł, skróty nazw powiatów i subregionów Śląska, skróty członów nazw miejscowości, inne skróty, znaki graficzne, wykaz cytowanych miejscowości (uzupełnienia), zasady dokumentacji geograficznej, opis budowy artykułu hasłowego.

Do książki dołączona płyta CD.

Emanuel Zimmer - Wambierzyce. Historia miejsca pielgrzymkowego od jego początku do lat 20. XX w.

Wydanie polskojęzyczne Dzienników Łubowickich Josepha von Eichendorffa. Wydanie i objaśnienie opatrzone przez Alfonsa Nowacka, uzupełnione i na polski przełożone przez prof. Joannę Rostropowicz i Andrzeja Rostropowicza.

„Kiedy wybuchła wojna byliśmy dziećmi” to już siódmy tom cyklu wydawniczego z serii Archiwum Historii Mówionej. Materiał ten powstaje dzięki angażowaniu się młodych ludzi, którzy interesują się historią lokalną i osób starszych – świadków historii, którzy gotowi są opowiedzieć swoje bardzo często nie łatwe i emocjonalne przeżycia. Inspiracją do przygotowania tego tomu stała się 75 rocznica zakończenia II Wojny Światowej. Publikacja zawiera dwadzieścia cztery relacje, które opiewają o wspomnienia i przeżycia mieszkańców Warmii i Mazur oraz Górnego Śląska. Są to bardzo poruszające i tragiczne historie pojedynczych osób, które na zawsze mogły odejść w niepamięć a dzięki tej publikacji udało się je uwiecznić.

Publikacja polsko-niemiecka.

Pippi Långstrump to nojsiylniyjszo, nojmilszo, nojfajniyjszo i nojbogatszo dziouszka na cołkim świecie. Miyszko blank sama w Bajzlowym Dōmku, ino ze swojim kōniym i małpiczkōm, co sie mianuje Pōn Nilsson. Mo tyż cołki kofer ze złotymi monetami.

Kole nij miyszkajōm Tommy i Annika, a ôd kiedy Pippi sie przikludziyła, wszysko stało sie fajniyjsze! Bo Pippi kulo fafernioki na delōwce, poradzi dźwignōńć kōnia gołymi rynkami, i bawi sie w gōnić ze szandarami, co jōm chcōm weznōńć do dziecińca.

 Pippi Långstrump zaczła rewolucyjo w dziecinnych izbach, jak 1945 roku pokozała sie ta ksiōnżka. Ôd tego czasu poznały jōm i jij poprzoły pokolynia dziecek na cołkim świecie.

Ryszawo dziouszka znały tyż – i przoły jij – pokolynia ślōnskich dziecek, chocioż poznowały jōm z pomocōm polskij abo niymieckij godki. Z tym przekładym ale Pippi zaczyno tyż godać po naszymu!

Kolejny tom serii zawiera artykuły w większości poświęcone odbudowie ze zniszczeń wojennych kolei na tzw. Ziemiach Odzyskanych – z jednym wyjątkiem dotyczącym węzła lubelskiego. Jednak pierwsze dwa dotyczą jeszcze czasów wojennych i bardzo mało znanych epizodów dotyczących funkcjonowania wrocławskiej Reichsbahndirektion i tramwajów we Wrocławiu w warunkach końca wojny i oblężenia miasta. Pozostałe skupiają się na problematyce odbudowy sieci kolejowej, przemianach strukturalnych, własnościowych, a także styku pomiędzy PKP a poruszającymi się zarówno po polskich torach, jak i specjalnie przebudowanych liniach szerokotorowych transportach sowieckich. Warto także zwrócić uwagę na artykuł poświęcony często zapominanemu wkładowi UNRRA w odbudowę kolejowej, powojennej Polski.

Kolejna po "Hanysce" i "Dzieciach Hanyski" poruszająca powieść Heleny Buchner.

Skończyła się wojna. Flora, po ucieczce przed frontem, wraca do rodzinnej wsi i rodzinnego domu. Niestety jej dom jest zajęty przez wysiedleńców ze wschodnich terenów II RP. Ciotkę Florę przygarniają krewni. Czy uda się jej odzyskać swoją własność? Czy wygnańcy ze Wschodu, chaziaje, będą w stanie współżyć z hanysami? Wszak i jedni i drudzy znaleźli się tutaj po przymusowej wywózce na Syberię, choć z różnych powodów. Jak ułożą się sąsiedzkie stosunki między ludźmi wychowanymi w zupełnie różnych warunkach kulturowych?

Ciotka Flora to kolejna opowieść o powojennej historii ziemi górnośląskiej i Górnoślązaków, opowiedziana w przystępny sposób. O trudnych czasach i trudnych wyborach, przed którymi stawali zwykli ludzie. Po Hanysce i Dzieciach Hanyski to trzecia powieść Heleny Buchner, wydana przez SilesiaProgress. Czytelnikowi nie raz popłyną łzy w czasie jej lektury, niektórzy zobaczą tam być może również kawałek losów swojej rodziny.

Książka ukazała się w ramach CANON SILESIAE - Ślōnske Dzieje (nr 13).

Książka Marka Mazurkiewicza to zbiór artykułów poświęconych różnym wymiarom działalności mniejszości niemieckiej na Śląsku Opolskim. Choć opracowanie koncentruje uwagę czytelnika na okresie po 1989 r., autor poszerza kontekst rozważań także o lata sprzed demokratycznego przełomu. Wtedy, choć władze PRL negowały istnienie społeczności narodowości niemieckiej, to jednak w stosunkach bilateralnych z Niemiecką Republiką Federalną używały jej jako karty przetargowej dla osiągnięcia doraźnych korzyści – przy czym żadna ze stron, łącznie z zachodnioniemieckimi organizacjami ziomkowskimi, nie wiedziała dokładnie, ilu Niemców wtedy w Polsce zamieszkiwało.
Zasadniczą część rozważań książki zajmuje okres po 1989 roku. Materiał przybliża proces instytucjonalizacji organizacji mniejszości niemieckiej, uwypukla jej aktywność na polu społeczno-politycznym, dotyka także sfery symbolicznej i problematycznej kwestii poszukiwania własnego nurtu kultury pamięci i kształtowania na jej bazie współczesnego wymiaru tożsamości narodowej Niemców w Polsce.

Autor skupia się również na stosunku państwa polskiego wobec mniejszości narodowych i etnicznych, biorąc za studium przypadku właśnie mniejszość niemiecką, skoncentrowaną na Śląsku Opolskim.
Opracowanie zawiera też przegląd nurtów badawczych na temat mniejszości niemieckiej, które w ostatnich latach były podejmowane przez historyków, demografów, socjologów i politologów, proponuje też nowe zagadnienia, które wymagałyby dalszej eksploracji naukowej.

Francusko klasyka dlo bajtli "Le Petit Nicolas" ôd Rene Goscinnego ze ôryginalnymi ôbrozkami Jean-Jacques'a Sempé we ślōnskim przekładzie Grzegorza Buchalika! Na 144 strōnach moc szpasu, do tego w ksiōnżce znojdziecie audiobooka.

Fragmynt: 

Rufin gōniōł Alfrida, kery ryczoł: "Mōm brele! Mōm brele!". Achim niy przejmowoł sie inkszymi, szukoł mōnety, ale durch jōm niy umioł znojś. Gyniek, kery zostoł spokojnie we swojij bramie, mioł już tego doś i zaczōn rozdować szlagi piynściōm w nosy tych, kerzi stoli nojbliżyj niego, to znaczy tych z jego drużyny. Wszyjscy wrzeszczeli, lotali, było superowo!

- Skōńczcie synki - wrzasknōł zaś Alcest.

Tōż Gyniek sie pogorszōł.

- Pilniyło ci sie grać - padoł Alcestowi - nō, tōż grōmy. Jak chcesz coś pedzieć, to doczkej do kōńca piyrszej połowy!

- Piyrszej połowy czego? - spytoł Alcest.

Praje dołech pozōr, że ni mieli my bala. Zapōmniołech go w dōma!

Strōny: 144

Ôprawa: twardo

Audiobook na płycie CD z plikōma MP3 we ksiōnżce.

Nie tylko Nikiszowiec

Familoki. Jeden z symboli Górnego Śląska, wrośnięte w jego krajobraz na równi z kopalnianymi szybami, hałdami i kominami. Poza Śląskiem kojarzone głównie z filmami Kazimierza Kutza, Lecha Majewskiego czy malarstwem Grupy Janowskiej. I ewentualnie z coraz popularniejszą zabytkową dzielnicą Katowic - Nikiszowcem, który w 2011 roku został wpisany na polską listę pomników historii. Kamil Iwanicki, silesianista, pomysłodawca i twórca projektu Familoki, opowiada w książce o ich sięgającej końca XVIII wieku historii. O tym, skąd się wzięły robotnicze osiedla, kim byli ich mieszkańcy, jak wyglądało życie rodzinne w familokach i gdzie można je jeszcze dzisiaj zobaczyć. Odpowiada również na pytanie, dlaczego tak wiele z nich miało kolorowe okiennice, jak wyglądały typowe mieszkania w familokach i czemu obecnie wywołują one dwojakie skojarzenia. Przedstawia historię prawdziwego stalowego domu i weryfikuje legendy, jakoby ściągał pioruny. Autor oprowadza nas po przemijającym świecie śląskich (i nie ty

Tłumaczenie wydanej w 1928 roku powieści Alfreda Nowinskiego "Im Feureschein. Roman aus einer oberschlesischen Stadt" pokazuje Opole z lat 1837-1843, kiedy to miasto było stolicą rejencji w czasach pruskich. Co jakiś czas wybuchały w nim pożary. Najpierw uznawano je za przypadkowe, rychło okazały się jednak dziełem podpalacza. Alfred Nowinski z zacięciem rasowego detektywa przetworzył literacko wydobytą z archiwów historię o serii podpaleń i ich nieoczekiwanym sprawcy. Ten rodowity mieszkaniec Opola odmalował też w scenkach rodzajowych i portretach mieszkańców obraz codzienności ówczesnego miasta.

Tłumaczenie z niemieckiego na polski: prof. Joanna Rostropowicz

W okolicy Bruntala, na polsko-czeskim pograniczu, został zamordowany były inspektor Gestapo. Jego śmierć rozdrapuje stare rany i odsłania dawne tajemnice. Wybierzcie się do Czechosłowacji po upadku komunizmu, gdzie nie wszystko jest tak, jak to pamiętacie z historii. Czy podobne wydarzenia mogłyby mieć miejsce na terenach przyznanych Polsce po 1945 roku?

Zbliżają się pierwsze wolne wybory w Czechosłowacji po upadku komunizmu. W regionie przy granicy z Polską robi się gorąco. Ponad milion Niemców, którzy zostali tu po wstrzy­maniu wysiedleń, domaga się swoich praw. Podczas gdy w Pradze szerzy się strach przed powrotem komunistów do władzy, a w Bratysławie coraz głośniej mówi się o więk­szej autonomii, Niemcy na pograniczu stawiają czoła wyzwa­niom, które przynosi nowo zdobyta wolność.

Jak mogła wyglądać sytuacja Czechosłowacji po aksamitnej rewolucji, gdyby nie wysiedlono wszystkich Niemców Sude­ckich? Historia inspirowana prawdziwymi zdarzeniami i miejscami.

Nagroda Literacka NIKE 2021 + NIKE Czytelników 2021

Przez większość życia uważałem Ślązaków za jaskiniowców z kilofem i roladą. Swoją śląskość wypierałem. W podstawówce pani Chmiel grała nam na akordeonie Rotę, a ja nie miałem pojęcia, że ów plujący w twarz Niemiec z pieśni był moim przodkiem.
O swoich korzeniach wiedziałem mało. Nie wierzyłem, że na Śląsku przed wojną odbyła się jakakolwiek historia. Moi antenaci byli jakby z innej planety, nosili jakieś niemożliwe imiona: Urban, Reinhold, Liselotte.
Później była ta nazistowska burdelmama, major z Kaukazu, pradziadek na delegacjach w Polsce we wrześniu 1939, nagrobek z zeskrobanym nazwiskiem przy kompoście. Coś pękało. Pojąłem, że za płotem wydarzyła się alternatywna historia, dzieje odwrócone na lewą stronę. Postanowiłem pokręcić się po okolicy, spróbować złożyć to w całość. I czego tam nie znalazłem: blisko milion ludzi deklarujących nieistniejącą narodowość, katastrofę ekologiczną nieznanych rozmiarów, opowieści o polskiej kolonii, o separatyzmach i ludzi kibicujących nie tej reprezentacji co trzeba. Oto nasza silezjogonia.
Zbigniew Rokita

W 2027 roku Rosja napadła Ukrainę, ale świat zjednoczył swoje siły, by uniemożliwić zdobycie Kijowa. Przyparta do muru Moskwa zrzuciła bombę atomową na Warszawę, co rozpętało nuklearny armagedon.

Jest rok 2050. Walki ustały. Kilkadziesiąt tysięcy ludzi przetrwało w zgliszczach Pragi, robiąc wszystko, co w ich mocy, aby zachować coś na kształt cywilizacji. Grupka weteranów wojennych musi opuścić Pragę. Czeka ich podróż przez terytorium, gdzie co chwila zmienia się rząd w zależności od tego, kto w jakiej strzelaninie zdobywa przewagę, kto aktualnie tam się znajdzie i ma więcej ludzi lub amunicji. Mają do spłacenia dług. Honorowy dług z czasów, kiedy takie rzeczy miały jeszcze jakąś wartość.

* * *

Kotleta to rasowy, zaprawiony w boju rzemieślnik słowa. Pisarski odpowiednik preppersa, wyruszający na swoje gatunkowe wyprawy z pełnym warsztatowym oporządzeniem, umiejętnościami i nastawieniem, że liczy się i cel, i droga. Nie inaczej jest z „Opadem” – to bardzo solidne, przemyślane i dynamiczne postapo, które nie zawiedzie fanów gatunku. Dla nowicjuszy może być natomiast świetnym startem. Kotlecie można zaufać –  to będzie emocjonująca podróż.

JAKUB ĆWIEK